Dla większości miłośników zegarków z Błonia, podstawowym źródłem informacji o tych, produkowanych pod Warszawą zegarkach jest wydana w 2013 roku książka: „Przystanek: zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia” mojego autorstwa.
Warto jednak zwrócić uwagę na inne źródła wiedzy o zegarkach z Błonia, tak te, które były dostępne przed pojawieniem się tejże książki na rynku, jak i te, które pojawiły się dopiero po jej premierze.
Dla źródeł dostępnych przed pojawieniem się wyżej wspomnianej książki, na pewno niezwykłym przekazem są wspomnienia „ojca polskiego zegarka z Błonia” – Kazimierza Żelazkiewicz, które opublikowane zostały w roku 2008, w X tomie serii „Inżynierowie Polscy XIX i XX wieku” Polskiego Towarzystwa Historii Techniki, w materiale przygotowanym do publikacji przez Profesora Zdzisława Mrugalskiego.
Wspomnienia te są dostępne w bibliotece cyfrowej - tutaj.
W roku 2010 została wydana książka: „Historia Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych MERA-BŁONIE, 1953 2003” autorstwa inżyniera Jerzego Bezpałko, w której w dziale: „Produkcja w latach 1953 – 1968”, znalazł się rozdział: „Zegarki”.
Także przed publikacją książki wiadomo było o istnieniu artykułów prasowych dotyczących produkcji zegarków w Błoniu.
Ich pierwsze „wylistowanie” można znaleźć we wskazanych powyżej wspomnieniach Kazimierza Żelazkiewicza, który przekazuje informację o szeroko znanych tytułach takich jak: „Trybuna Ludu”, „Express Wieczorny”, „Życie Warszawy”, lokalnej dla Błonia: „Trybunie Mazowieckiej”, czy branżowym: „Przeglądzie Technicznym”, a także o „niszowej”: „Panoramie. Śląskim Tygodniku Ilustrowanym”.
Wiadomo też o publikacjach poświęconym zegarkom z Błonia w popularnonaukowych magazynach kierowanych do młodzieży i dorosłych: „Młody Technik”, „Horyzonty techniki”.
Do chwili obecnej nie udało się opublikować informacji o dokumentacji zakładu z Błonia, a wobec śmierci syndyka zakładu – pani Wietlickiej, może być trudno określić czy, w jakim zakresie i gdzie taka dokumentacja dotycząca zakładu w Błoniu się znajduje.
Już po pojawieniu się książki „Przystanek: zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia”, a właściwie można powiedzieć, że efektem popularyzacji tego tematu dla której książka była ważnym elementem, było tworzenie przez miłośników polskich zegarków, uporządkowanych kolekcji wyrobów z Błonia.
Zwiększała się równocześnie liczba osób kolekcjonujących zegarki. Część z nich skupiła się choćby w grupie „Polskie zegarki ZMP Błonie 1957 - 1969”, na portalu społecznościowym Facebook.
Pojawiły się informacje o zdecydowanie większej liczbie (po czterech pokazanych w książce) zegarków z polskimi mechanizmami. Na niniejszym portalu są one wylistowane w opracowaniu: „Katalog zegarków z Błonia z polskimi mechanizmami”.
Dzisiaj doskonałym uzupełnieniem wiedzy przedstawionej w książce są materiały zebrane w dziale: „Zegarki Błonie 1958 – 1969” na portalu Zegarki i Pasja.
W niniejszym opracowaniu chciałbym skupić się na publikacjach prasowych, jakie pojawiały się w gazetach i magazynach w okresie, w którym zegarki były „na taśmie produkcyjnej”.
Jest to bardzo istotne, nie tyle dla potencjalnego ustalenia szczegółów dotyczących produktów i systemu produkcji, ale może pomóc w lepszym zrozumieniu specyfiki ówczesnych czasów, czy umożliwi chronologiczne ułożenie zdarzeń z życia zakładu w Błoniu.
Takie znaczenie może mieć ówczesna prasa, mimo, że będąc licencjonowaną posługiwała się jedynymi słusznymi materiałami prasowymi, a nad treścią publikacji czuwała wszechobecna cenzura.
Dla przedstawienia artykułów o zegarkach z Błonia w zebranej formie, istotnym jest także fakt, że większość z miłośników tych zegarków, dzisiaj jest w stanie potwierdzić istnienie zaledwie kilka najważniejszych publikacji z gazet i magazynów jakie pojawiały się w okresie wytwarzania polskich zegarków w Błoniu.
Brakuje zebrania ich w jednym miejscu i możliwości udostępnienia ich szerszemu ogółowi potencjalnych czytelników.
Takie zadanie ma spełnić niniejsza publikacja, a „pierwszą pomocą” dla jej przygotowania było oczywiście zestawienie „ojca polskich zegarków z Błonia”, które jednak w żaden sposób nie jest obszernym, czy pieczołowicie dokonanym zestawieniem katalogowym. Jest to raczej próba potwierdzenia bardzo emocjonalnego przekazu inżyniera Żelazkiewicza o jego dokonaniach w zakładzie w Błoniu, dla którego wybrał on konkretne opracowania.
Niezależnie od możliwości takiego przesłania, wspomnienia inżyniera Żelazkiewicza mogą posłużyć co najmniej jako wskazówka do poszukiwania kolejnych materiałów źródłowych.
Trzeba zauważyć, że wartość tego typu dokumentów, mimo wymuszającego odpowiedni sposób przekazu, wpływu systemu politycznego i tajemnicy państwowej (szczególnie, że w zakładzie w Błoniu była prowadzona tak zwana „produkcja specjalna”) jest niepodważalna, bo szczególnie wobec braku szerokiej dokumentacji zakładowej, mogą okazać się one najlepiej potwierdzonym źródłem wiedzy.
Taką pierwszą, dość szeroką już teraz, a mamy nadzieję cały czas uzupełnianą jest przedstawiona poniżej lista publikacji. Dla niektórych z nich jest także możliwość pobrania materiału źródłowego.
Lista jest uszeregowana w kolejności chronologicznej, przy czym dla miesięczników bez dnia publikacji, ich wydanie przypisano na koniec miesiąca.
| Data publikacji | Nazwa periodyku | Tytuł opracowania | Ilustracja i link do pobrania | uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1959-09-23 | Trybuna Mazowiecka | Przepraszam, która godzina? |  |
wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
| 1959-10-25 | Trybuna Ludu | Polski zegarek na taśmie |  |
wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
| 1959-10-25 | Express Wieczorny | wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz | ||
| 1959-10-27 | Trybuna Ludu | Pierwszy polski zegarek z Błonia |  |
wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
| 1959-10-27 | Życie Warszawy | wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz | ||
| 1959-11-08 | Panorama. Śląski Tygodnik Ilustrowany | wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz | ||
| 1959-12-31 | Młody Technik | Polski zegarek "Błonie" |  |
wskazanie: Władysław Meller |
| 1961-01-02 | Express Wieczorny | wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz | ||
| 1961-07-22 | TKraj Rad | Moskwa - Błonie |  |
wskazanie: któryś z miłośników zegarków z Błonia |
| 1961-10-31 | Horyzonty Techniki | Zegarek dla każdego |  |
wskazanie: Władysław Meller |
| 1962-02-16 | Trybuna Mazowiecka | Błonie na drodze do 300 tysięcy |  |
wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
| 1964-04-19 | Przegląd Techniczny | Czas mierzony zegarkiem "Błonie" |  |
skan niepełnego artykułu wskazanie: inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
Publikacje o niepełnej identyfikacji
| Data publikacji | Nazwa periodyku | Tytuł opracowania | Ilustracja i link do pobrania | uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1959-10-xx | ? | W polskiej Genewie. Uwaga – zegarek | artykuł Wojciecha Kubickiego wskazuje inż. Kazimierz Żelazkiewicz |
|
| 1959 -10-xx | Dziennik Ludowy nr 241 | Start polskiego zegarka. Czy "Błonie" zyska sławę? |  |
wskazanie: Jan Smolarczyk |
| 1959-10-xx | Trybuna Robotnicza | Polskie "Błonie" dorównują... "Delbanie" |  |
któryś z miłośników zegarków |
W jego treści znajdziemy następującą informację:
„I dlatego chyba uzasadnione jest pewne rozżalenie błońskiej załogi, że wykonanie tak poważnego zadania – jak wyprodukowanie 1000 pierwszych polskich zegarków i to przed wyznaczonym przez rząd terminem, nie zostało właściwie zauważone”.
Wobec pojawiających się dzisiaj sugestii niektórych miłośników zegarków, co do możliwości wyprodukowania większej liczby zegarków z polskim mechanizmem, wydaje się, że ta właśnie informacja daje odpowiedź jednoznaczną i niepodważalną. Ona zamyka wszelkie tego rodzaju niepoważne dywagacje.
Niezależnie od numerów płyt nośnych dla dziś znanych zegarków z polskim mechanizmem z Błonia, wiemy, że wyprodukowano tylko i aż 1000 sztuk takich zegarków!
Dodatkowo treść tego artykułu pozwała przypuszczać, że do połowy lutego 1962 zakład w Błoniu (i piszący materiał dziennikarz) nie znali jeszcze politycznej decyzji o zaprzestaniu produkcji polskich mechanizmów.
Warto pamiętać, że inżynier Kazimierz Żelazkiewicz został przeniesiony do innego zakładu pismem z dnia 30.03.1962 roku, co wskazywałoby, że decyzja o zaprzestaniu produkcji polskich mechanizmów zapadła właśnie w okresie: luty – marzec 1962 roku.
Datowanie decyzji na początek roku 1962 potwierdza też treść artykułu z Przeglądu Technicznego z roku 1964.
Jak widać na powyższych przykładach, warto zbierać wszystkie informacji o błońskiej produkcji pochodzące z tamtego okresu, bo dzięki nim może udać się znaleźć odpowiedzi na wiele pytań dotyczących błońskiej produkcji.
"Wylistowanie" jak największej liczby publikacji w jednym miejscu, będzie oczywiście bardzo cenne, a jeśli do tego uda się jeszcze udostępnić ich treść zainteresowanym, to wszyscy miłośnicy zegarków z Błonia będą wręcz zachwyceni!
Zgodnie z ustaleniami, opiekę nad tą częścią materiału o zegarkach z Błonia miała sprawować osoba ze Stowarzyszenia Promocji i Rozwoju Zegarmistrzostwa.
Niestety mimo obietnicy i późniejszego przypomnienia, do dziś nie znalazł się nikt chętny z ramienia SPiRZ, kto chciałby prowadzić ten temat.
Dla uzupełnienia listy o podstawowe materiały konieczne byłoby zrobienie kwerendy najważniejszych gazet tamtego okresu, czyli: „Trybuny Ludu”, „Expressu Wieczornego” i „Życia Warszawy”, w okresie od końca 1959 roku, do końca pierwszego kwartału 1962 roku.
W tym czasie mogło znaleźć się wiele opracowań na temat zegarków z Błonia, czego dowodem jest choćby przechowywana przez mistrza zegarmistrzostwa, zegarmistrza – Józefa Pawoniaka niedatowana i wielokrotnie kopiowana, kserokopia artykułu, którego elementem jest zdjęcie osoby – tego właśnie zegarmistrza.
Do czasu przyjęcia obowiązków przez chętnego do pracy miłośnika zegarków z Błonia (zachęcamy do zgłaszania się takich osób), ewentualne informacje i skany kolejnych publikacji o zegarkach z Błonia prosimy kierować na e-mail redakcji portalu Zegarki i Pasja.
Część skanów publikacji o zegarkach z Błonia autor opracowania otrzymał od inżyniera Jerzego Bezpałko – byłego pracownika zakładu w Błoniu i autora książki „MERA – BŁONIE 1953 – 2003”
Już po przygotowaniu niniejszego materiału, autor ustalił, że archiwum Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych MERA BŁONIE w Błoniu znajduje się w Archiwum Państwowym m. st. Warszawy, w Oddziale w Grodzisku Mazowieckim.
Władysław Meller
Partnerami cechowej akcji są organizacje:
Klub Miłośników Zegarów i Zegarków, Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Zegarmistrzostwa
Partnerem medialnym: Wydawnictwo Zegarki i Pasja
Partnerem branżowym: Błonie sp. z o.o. producent zegarków „Błonie”
Chęć włączenia się w działania wyraziły także następujące grupy miłośników zegarków:
„Czasoholicy”
„Zegarki radzieckie/Soviet watches”
Mamy nadzieję powyżej przedstawioną listę uzupełniać także w trakcie trwania akcji: „Radość z Błoni”
Wszystkich chętnych do współpracy i wsparcia akcji - zapraszamy do kontaktu - redakcja (@) zegarkiipasja.pl
Wszystkie informacje o przebiegu i aktywności związanych z akcją są publikowane na portalu Zegarki i Pasja w zakładce: „Zegarki Błonie 1958 – 1969”
Władysław Meller
członek Cechu, koordynator akcji „Radość z Błoni” Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników miasta stołecznego Warszawy.
INSTAGRAMIE
greenlogic.eu