12. października 2022 roku w Muzeum Ziemi Błońskiej odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy: „Dary i nabytki 2022”, prezentującej eksponaty pozyskane w tym roku przez to błońskie muzeum.
Jako darczyńcę, w charakterze gościa honorowego, na ten wernisaż została zaproszona między innymi pani Krystyna Mrugalska. W drugiej połowie września br. pani Krystyna Mrugalska przekazała do Muzeum Ziemi Błońskiej w Błoniu eksponaty związane z Zakładami Mechaniczno-Precyzyjnymi w Błoniu, pochodzące ze zbiorów jej męża ś. p. Profesora Zdzisława Mrugalskiego.
Jest to zestaw 6 różnych przystawek balansowych, w tym 5 produkowanych przez zakład w Błoniu, oraz specjalna plakietka, którą Profesor Mrugalski otrzymał za wsparcie pierwszej w Polsce, zorganizowanej w 2010 roku, wystawy błońskich zegarków i przystawek balansowych.
Uroczyste przekazanie zbioru przystawek balansowych i plakietki odbyło się w mieszkaniu pani Krystyny Mrugalskiej, którą w tym celu w dniu 19. września, odwiedziła pani Wiesława Wideryńska – dyrektor Muzeum Ziemi Błońskiej. Na spotkaniu obecny był także autor niniejszej notatki – Władysław Meller.
Zamocowane na specjalnej podstawie i szczegółowo oznaczone sześć przystawek balansowych tworzy komplet wyrobów którymi zajmowały się Zakłady Mechaniczno-Precyzyjne w Błoniu, a dzięki temu zestawowi widać także w jaki sposób rozwijała się ich produkcja.
W skład tego zestawu weszły:
1. Przystawka balansowa X-7
Przystawka balansowa produkcji radzieckiej z Czystopolskiej Fabryki Zegarków k. Kazania. Dokumentację techniczną na tę w właśnie przystawkę balansową Polska otrzymała w roku 1950 wraz z dokumentacją na samochód osobowy Warszawa. Przystawka balansowa była elementem zegara tego samochodu.
Dokumentacja stała się punktem wyjścia dla polskiej produkcji, dla której już pierwsza przystawka została mocno zmodyfikowana.
2. Przystawka balansowa H8
Przystawka balansowa z płytą nośną w kształcie wycinka koła, z balansem bezwkrętowym, oznaczona znakiem jakości „1” produkowana w Zakładach Mechaniczno – Precyzyjnych w Błoniu.
Zgodnie z dokumentacją zakładową przystawka H8 używana była w zegarach samochodowych.
3. Przystawka balansowa H9
Przystawka balansowa z płytą nośną w kształcie ściętego wycinka koła, z balansem bezwkrętowym, oznaczona znakiem jakości „1” produkowana w Zakładach Mechaniczno – Precyzyjnych w Błoniu. Przystawka H9 zapewniała odwrotny w stosunku do przystawki H8 ruch koła wychwytowego.
Zgodnie z dokumentacją zakładową przystawka H9 używana była w zegarach będących elementem tachografu.
4. Przystawka balansowa H10
Przystawka balansowa z płytą nośną w kształcie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z balansem bezwkrętowym, produkowana w Zakładach Mechaniczno – Precyzyjnych w Błoniu.
Zgodnie z dokumentacją zakładową przystawka H10 używana była w zegarach kominkowych (gabinetowych) i w zegarach samochodowych z mechanicznym naciągiem.
5. Przystawka balansowa H10 w6
Przystawka balansowa z płytą nośną w kształcie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z balansem bezwkrętowym, produkowana w Zakładach Mechaniczno – Precyzyjnych w Błoniu. Przystawka H10 w6 jest odmianą przystawki H10 posiadającą mikroregulację przesuwki za pomocą śruby. Mikroregulacja zabezpiecza też przed zmianą położenia przesuwki pod wpływem wstrząsów.
Zgodnie z dokumentacją zakładową przystawka H10 w6 używana była w zegarach bateryjnych.
6. Przystawka balansowa H12
Przystawka balansowa z płytą nośną w kształcie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami, z balansem bezwkrętowym, oznaczona znakiem jakości „1”, produkowana w Zakładach Mechaniczno – Precyzyjnych w Błoniu.
Przystawka H12 jest odmianą przystawki H10 w której dzięki fragmentowi wieńca zębatego na przesuwce regulacyjnej i zębnikowi z osią wychodzącą poza płyty mechanizmu głównego, możliwa jest regulacja dokładności chodu od przeciwnej strony płyty nośnej w stosunku po-łożenia przystawki.
Zgodnie z dokumentacją zakładową przystawka H12 używana była w zegarach sterujących.
Poza opisanymi powyżej przystawkami, zakład w Błoniu produkował także przystawkę balansową H8 w wersji w4.
Ta odmiana przystawki balansowej H8, od wersji wyjściowej różni się tylko ściętą płytą nośną. Takie ścięcie, zgodnie z przekazem magistra inżyniera Jana Wojdy (byłego głównego konstruktora w ZMP Mera-Poltik w Łodzi), było niezbędne dla wstrzymywania pracy mechanizmu poprzez zatrzymanie balansu przystawki stosowanej w licznikach motogodzin.
Zgodnie z zapisem w dokumentacji zakładowej przystawka H8 w4 używana była właśnie w licznikach rzeczywistych godzin pracy silników spalinowych.
Podobnie jak w przystawce H8 w4, ściętą płytą nośną, możemy zobaczyć w przekazanej przez panią Krystyną Mrugalską do Muzeum Ziemi Błońskiej przystawce model H9.
Przystawki H8 w4 (wersja ze ściętą płytą nośną) są dzisiaj zdecydowanie częściej spotykane na rynku, niż przystawka H8 (z płytą będącą wycinkiem okręgu). Ten fakt, wobec pełnej funkcjonalności przystawki ze ściętą płytą, sugeruje że zakład w Błoniu prawdopodobnie produkował zdecydowanie więcej przystawek H8 w4, niż jej podstawowej wersji H8.
Jak widać na podstawie przekazanych eksponatów, ścięte płyty nośne były także stosowane w przystawkach typu H9.
Płyta z plexi została opisana nazwą eksponatów, a przymocowane do niej przystawki zostały ponumerowane. Na podstawie znalazło się także wskazanie ich darczyńcy.
Ciekawym darem jest także plakietka z plexi, którą Profesor Mrugalski otrzymał jako podziękowanie za wsparcie przygotowań do pierwszej w Polsce, zorganizowanej w 2010 roku wystawy zegarków i przystawek balansowych z Błonia.
To właśnie Profesor Mrugalski zdecydowanie domagał się prezentacji przystawek balansowych na równi z zegarkami błońskimi i sam użyczył tych eksponatów na tamtą wystawę.
Dzięki przekazanym darom, w Muzeum Ziemi Błońskiej znalazły się eksponaty, które były istotnym elementem produkcji Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych w Błoniu, będącego w okresie swej świetności największym i najważniejszym pracodawcą regionu.
Do zapoznania się z pozyskanymi w tym roku darami i nabytkami zaprasza oczywiście Muzeum Ziemi Błońskiej w Błoniu.
Materiały związane z polskimi zegarkami i przystawkami balansowymi z Błonia zebrane są na portalu tu, w dziale: Radość z Błoni - zegarki Błonie 1958 -1969.
Władysław Meller