• Zegarki marki Junghans
  • Zegarki marki Orient Star
  • Zegarki marki Omega
  • Zegarki marki Aerowatch
  • Zegarki marki Michel Herbelin
  • Zegarki marki Roamer
  • Zegarki marki Bulova
  • Zegarki marki Oris
  • Zegarki marki Davosa
  • Zegarki marki Vostok Europe
  • Zegarki marki Seiko
  • Zegarki marki G-SHOCK
  • Zegarki marki Fiyta
  • Zegarki marki Victorinox
  • Zegarki marki Citizen
  • Zegarki marki Rado
  • Zegarki marki Alpina
  • Zegarki marki Grand Seiko
  • Zegarki marki Błonie
  • Zegarki marki Certina
  • Zegarki marki Ball
  • Zegarki marki Prim
  • Zegarki marki Perrelet
  • Zegarki marki Atlantic
  • Zegarki marki Frederique Constant
  • Zegarki marki Tissot
  • Zegarki marki Nomos
  • Zegarki marki Aviator Swiss Made
  • Zegarki marki Orient
  • Zegarki marki Epos
  • Zegarki marki Luminox
  • Zegarki marki Mudita
  • Zegarki marki Eberhard
  • Zegarki marki Junghans
  • Zegarki marki Orient Star
  • Zegarki marki Omega
  • Zegarki marki Aerowatch
  • Zegarki marki Michel Herbelin
  • Zegarki marki Roamer
  • Zegarki marki Bulova
  • Zegarki marki Oris
  • Zegarki marki Davosa
  • Zegarki marki Vostok Europe
  • Zegarki marki Seiko
  • Zegarki marki G-SHOCK
  • Zegarki marki Fiyta
  • Zegarki marki Victorinox
  • Zegarki marki Citizen
  • Zegarki marki Rado
  • Zegarki marki Alpina
  • Zegarki marki Grand Seiko
  • Zegarki marki Błonie
  • Zegarki marki Certina
  • Zegarki marki Ball
  • Zegarki marki Prim
  • Zegarki marki Perrelet
  • Zegarki marki Atlantic
  • Zegarki marki Frederique Constant
  • Zegarki marki Tissot
  • Zegarki marki Nomos
  • Zegarki marki Aviator Swiss Made
  • Zegarki marki Orient
  • Zegarki marki Epos
  • Zegarki marki Luminox
  • Zegarki marki Mudita
  • Zegarki marki Eberhard

Przystawki balansowe z ZMP „Błonie”


Wydzielony, montowany niezależnie od pozostałych elementów, wykonany z najwyższą precyzją zespół mechanizmu zegarowego zawierający następujące elementy i zespoły: oscylator, wychwyt, koło wychwytowe - w zegarmistrzostwie zyskał sobie nazwę „przystawki balansowej”.


Przystawka balansowa z Błonia

Budowa i znaczenie przystawki balansowej

Elementy przystawki balansowej są w największym stopniu odpowiedzialne za poprawne działanie całego mechanizmu zegara. Zespół ten zawiera: oscylator balansowy, zespół wychwytu (kotwicę i wieniec koła wychwytowego) i jeden element przekładni chodu – koło wychwytowe.

Wszystkie te części składowe przystawki mocowane są na jednej płycie nośnej przy użyciu odpowiedniego dla każdego z elementów mostka.

Zespół ten jest przygotowany do pracy, dzięki czemu po dołączeniu zębnika jego koła wychwytowego do wieńca koła sekundowego, przy odpowiednio dobranych pozostałych elementach powstaje poprawnie działający mechanizm zegarowy.

O możliwości, w tym w szczególności o dokładności, działania takiego mechanizmu w największym stopniu decyduje konstrukcja i jakość wykonania elementów przystawki balansowej.

Fenomen przystawek balansowych

By wyobrazić sobie skalę zapotrzebowania rynku na tego typu wyroby, musimy zdać sobie sprawę, że w latach poprzedzających erę urządzeń cyfrowych – sterowanych mikroprocesorami, dla rejestracji zjawisk niezbędne były urządzenia analogowe – zegary.


Przystawka balansowa z Błonia

O ile dziś, elementem niezbędnym i decydującym o szybkości działania komputerów jest generator podstawy czasu, to w latach królowania urządzeń analogowych takim niezbędnym urządzeniem był zegar mechaniczny, czy później zegar kwarcowy, a w wykonaniu przemysłowym zegara mechanicznego, niezbędnym jego elementem była przystawka balansowa. To ona była swego rodzaju generatorem podstawy czasu dla wszystkich tego typu ówczesnych urządzeń.

Przystawkę  balansową można było znaleźć oczywiście w tradycyjnych zegarach gabinetowych, czy wiszących, ale była ona obecna przede wszystkim w każdego rodzaju urządzeniach rejestrujących (tachografy, liczniki motogodzin, higrografy), a także w dwutaryfowych licznikach energii elektrycznej, czy sieciach czasu.


Przystawka balansowa z wychwytem cylindrowym

Najpopularniejsze przystawki balansowe posiadały tak zwany wychwyt szwajcarski, ale szczególnie w starszych zegarach można było znaleźć przystawki balansowe z wychwytem kołkowym, a nawet cylindrowym!

Przystawka balansowa w ZMP Błonie - początki

Zapoznając się z powyższymi wywodami nie można się dziwić, że przystawki balansowe były niezbędne także w Polsce. Do czasu rozpoczęcia produkcji przystawek balansowych przez ZMP Błonie były one sprowadzane z innych krajów (Związek Radziecki, Francja, Niemcy).

W naszym zegarkowym świecie te importowane produkty można było zobaczyć choćby w pierwszych zegarach polskich samochodów, czy w zegarach produkowanych w fabryce w Pieszycach. Wobec dużego importu produktów ze Związku Radzieckiego, tam wykonywane przystawki balansowe (z balansem wkrętowym) były dobrze znane w Polsce.

Najbardziej znanym produktem był zegar w obudowie z lanego kryształu o nazwie „Majak”.


Przystawki balansowe z Czystopola

Produkcję przystawki balansowej w ZMP „Błonie” uruchomiono w 1964 roku.

Przekazana dokumentacja konstrukcyjna dotyczyła przystawki balansowej X-7[1]  , produkowanej wówczas przez Czystopolską Fabrykę Zegarków k. Kazania (ZSRR). Została ona pozyskana przez Polskę jako składnik konstrukcji zegara samochodowego, wraz z dokumentacją licencyjną na samochód osobowy Pobieda (Warszawa produkowana była od 1951 roku w FSO w Warszawie).

Produkcję tego zegara (bez przystawki balansowej, którą importowano) uruchomiono w Łódzkiej Fabryce Zegarów.


Przystawka balansowa radziecka

Do 1964 roku żaden z naszych zakładów produkujących mechanizmy zegarowe nie podjął się produkcji przystawek. Zadanie to powierzono ZMP „Błonie”, bowiem zakład ten dysponował już odpowiednim doświadczeniem technologicznym w produkcji części do zegarka, posiadał też niezbędny do produkcji park maszynowy.


Przystawka balansowa z Błonia

Licencyjna konstrukcja przystawki balansowej została zaadaptowana w biurze konstrukcyjnym ZMP „Błonie”, kierowanym wówczas przez magistra inżyniera Jerzego Bezpałko. Wprowadzono szereg istotnych udoskonaleń. Najważniejszym z nich było zastąpienie balansu z wkrętami regulacyjnymi, zdecydowanie tańszym w produkcji i dającym lepsze parametry pracy balansem bezwkrętowym.

Innym cennym ulepszeniem było wprowadzenie dwudzielnej przesuwki regulacyjnej. Dzięki takiej zmianie, wyregulowane, tak fabrycznie wyprodukowane, jak i  po ewentualnym serwisie, przystawki balansowe posiadały dźwignię przesuwki ułożoną w położeniu „zerowym” skali.


Przystawka balansowa z Błonia

Przystawka balansowa z Błonia

Na podstawie konstrukcji przystawki radzieckiej X-7, w biurze konstrukcyjnym zakładu w Błoniu powstały przystawki: H8, H9, H10, H12. Przystawki H8 i H10 wykonywano w dwóch dodatkowych wersjach: H8 w4, H10 w6.

Kolejne, produkowane modele przystawek i ich wersje były reakcją producenta na zapotrzebowanie rynku.

Przystawka H8 w4 powstała dla realizacji licznika motogodzin - musiała umożliwiać zatrzymanie pracy balansu - konieczne było inne ukształtowanie płyty bazowej.

Przystawka H9 powstała przy projektowaniu tachografu - konieczny był obrót kół w odwrotnym kierunku.

Przystawka H10 w6 była odporna na drgania wywołane uderzeniem elementu naciągającego sprężynę napędową w zegarze z naciągiem elektrycznym.

Przystawka H12 powstała dla realizacji zegara - matki w sieciach czasu. Konstrukcja umożliwiała korektę chodu od strony przeciwnej mechanizmu niż zamontowana przystawka. 


Przystawka balansowa z Błonia

Instrukcję wyjaśniającą sposób regulacji dynamicznej dokładności chodu dla przystawek z balansami bezwkrętowymi opracował magister inżynier Jerzy Bezpałko.

Wyważenia statycznego balansu i regulację dynamiczną (z użyciem sprawdzarki zegarmistrzowskiej) w tego rodzaju oscylatorze dokonuje się poprzez powiercanie odpowiednio wybranych otworów, z ośmiu wzorcowych, miniaturowych otworów znajdujących się na powierzchni walcowej koła balansu.


Przystawka balansowa z Błonia

Taka produkcja pozwoliła wyeliminować import podobnych mechanizmów ze Związku Radzieckiego, Niemiec i Francji.

Błońskie przystawki odznaczały się bardzo wysoką jakością i dlatego otrzymały znak jakości „1” potwierdzający spełnienie ponadstandardowych wymagań. Znak ten był przyznawany przez Biuro Znaku Jakości – jeden z oddziałów Centralnego Urzędu Jakości i Miar. Jego otrzymanie pozwalało na oznaczenie przystawek balansowych symbolem tego właśnie znaku jakości.

Przystawka balansowa z Błonia

Zgodnie z przekazem pana Jerzego Bezpałko przystawki balansowe w późniejszym okresie otrzymały także znak jakości "Q".

Przyznanie certyfikatu Q oznaczało, iż wyrób spełniał ponadpodstawowe wymagania, a jego jakość była porównywalna z jakością renomowanych producentów światowych. Porównując jakość wyrobów światowych taki znak na pewno należał się produkowanym w Błoniu przystawkom balansowym.

Z wyjątkiem elementów wykonanych z syntetycznego rubinu (kamieni łożyskowych, kamieni paletowych kotwicy i palca przerzutnika), oraz sprężyny włosowej balansu, wszystkie elementy przystawki balansowej – mosiężne elementy nośne (płyty i mostki), stalowe osie, wkręty i przesuwka regulacyjna wraz kołkami ograniczającymi, wykonywane były w zakładzie w Błoniu.

Elementy rubinowe i sprężyna włosowa wykonana z nivaroxu były importowane ze Związku Radzieckiego.

Przystawka balansowa z Błonia

W zbiorach Muzeum Ziemi Błońskiej znalazły się karty katalogowe i zbiór dokumentacji technicznych wykonanej dla przystawek balansowych w roku 1972. Dokumenty te przekazał do Muzeum były pracownik zakładu w Błoniu i główny wykonawca tejże dokumentacji - pan Adam Mossakowski.

W najbliższym czasie zestaw przystawek balansowych do Muzeum Ziemi Błońskiej przekaże pani Krystyna Mrugalska. Zbiór pochodzi z kolekcji jej męża ś. p. Profesora Zdzisława Mrugalskiego.

Przystawka balansowa z Błonia

Zgodnie z informacją zawartą w książce pana Jerzego Bezpałko o historii zakładu w Błoniu, w latach 1964 - 1970 wyprodukowano tam 502 557 sztuk przystawek balansowych. Wiadomo, że co najmniej do końca lat siedemdziesiątych - do chwili pojawienia się na rynku  pierwszych  zegarów kwarcowych, cały czas dynamicznie wzrastało zapotrzebowanie na przystawki balansowe.

Z tego powodu można spokojnie założyć, że w latach 1971 - 1984 zakład w Błoniu wypuścił na rynek na pewno ponad 1 milion sztuk, co łącznie daje ponad 1,5 miliona sztuk wyprodukowanych w Błoniu przystawek balansowych.

Przystawka balansowa z Błonia

O dużym zapotrzebowaniu na przystawki balansowe świadczy choćby wykonanie w roku 1972 (pewnie po raz kolejny) wskazanej powyżej dokumentacji technicznej.

Zakończenie produkcji przystawek balansowych w Błoniu

Przystawki balansowe były produkowane w ZMP „Mera-Błonie” do 1984 roku, a zaprzestanie ich wytwarzania nie było wcale tylko prostą. Działo się tak, mimo że z ekonomicznego punktu widzenia była to dobrze uwarunkowana decyzja.

Wobec z jednej strony rozwoju zegarów kwarcowych, a z drugiej przestawiania się zakładu w Błoniu na produkcję urządzeń peryferyjnych, produkcja przystawek balansowych przestała być dla zakładu opłacalną.

Jednak, jako że przystawki balansowe były elementem produkcji specjalnej – były niezbędnym komponentem uzbrojenia wojskowego (liczniki motogodzin w czołgach), to na zaprze-stanie produkcji musiały wydać zgodę władze państwowe. Zgoda taka była uwarunkowana zapewnieniem dostaw zamiennika od innego producenta.


Przystawka w liczniku motogodzin w czołgach

Wizyta polskiej delegacji w Czystopolskiej Fabryce Zegarków z celu zapewnienia dostaw przystawek do polskich zakładów została opisana w opracowaniu: „Z Czystopola do Błonia, z Błonia do Czystopola. Przystawki balansowe”, które znalazło się na niniejszym portalu.
 
Po zaprzestaniu produkcji przystawek balansowych w Błoniu krajową produkcję zastąpiono importem z Czystopolskiej Fabryki Zegarków (ZSRR).

Zgodnie z opinią magistra inżyniera Jana Wojdy (byłego głównego konstruktora w ZMP Mera-Poltik w Łodzi), ostatnia partia przystawek balansowych z Czystopola dotarła do zakładu w Łodzi w roku 1989.

Władysław Meller

autor bardzo serdecznie dziękuje za wsparcie przy zbieraniu materiałów panom: Jerzemu Bezpałko i Janowi Wojdzie

Opracowania dotyczące polskiej zegarkowej produkcji w zakładach w Błoniu skupiliśmy w specjalnym dziale: Zegarki Błonie 1958-1969


[1] W dotychczasowych publikacjach, za opracowaniem pana Jerzego Bezpałko zamieszczonym w książce: „Przystanek: zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia” podawano, że licencyjna przystawka balansowa nosiła oznaczenie X-8. W rzeczywistości, zgodnie z informacją (zdjęciami katalogowymi prawdopodobnie z 1965 roku) z Czystopolskiej Fabryki przekazaną przez pana Jacka Jarczewskiego, przystawka ta nosiła oznaczenie X-7


Tissot - Premium

REKLAMA

Zegarek dla nastolatka i… stulatka

Zegarek dla nastolatka i… stulatka

ZEGARKI I PASJA NA YOUTUBE

Epos 420

REKLAMA

Frederique Constant 420

REKLAMA

SEIKO 420

REKLAMA

Janeba Oris 420

REKLAMA

Atlantic 420

REKLAMA

Greenlogic 420

REKLAMA

Sector 420

REKLAMA

Bulova 420

REKLAMA

Pierwsza polska zegarkowa limitacja...
Pierwsza polska zegarkowa limitacja...
01.03.2020
Katalog zegarków z Błonia z polskim...
Katalog zegarków z Błonia z polskim...
17.10.2020

Podstrony producentów

Zegarki marki Aerowatch
Zegarki marki Alpina
Zegarki marki Atlantic
Zegarki marki Aviator Swiss Made
Zegarki marki Ball
Zegarki marki Bulova
Zegarki marki Błonie
Zegarki marki Certina
Zegarki marki Citizen
Zegarki marki Davosa
Zegarki marki Eberhard
Zegarki marki Epos
Zegarki marki Fiyta
Zegarki marki Frederique Constant
Zegarki marki G-SHOCK
Zegarki marki Grand Seiko
Zegarki marki Junghans
Zegarki marki Luminox
Zegarki marki Maurice Lacroix
Zegarki marki Michel Herbelin
Zegarki marki Mudita
Zegarki marki Nomos
Zegarki marki Omega
Zegarki marki Orient
Zegarki marki Orient Star
Zegarki marki Oris
Zegarki marki Perrelet
Zegarki marki Polpora
Zegarki marki Prim
Zegarki marki Rado
Zegarki marki Roamer
Zegarki marki Seiko
Zegarki marki Tissot
Zegarki marki Victorinox
Zegarki marki Vostok Europe
Dołącz do naszego newslettera
i bądź zawsze na bieżąco