Blonex Antymagnetyczny jest wyróżniającym się i bardzo poszukiwanym przez kolekcjonerów modelem zegarka wyprodukowanym w roku 1969 w Zakładach Machaniczno-Precyzyjnych Błonie w Błoniu.
Postrzeganie go jako unikatu wynika z kilku zupełnie niezależnych od siebie okoliczności zaistniałych w czasie jego produkcji. Do tego dość niespodziewane, dodatkowe trudności z ustaleniem jego parametrów w czasie „odkopywania historii” polskich zegarków z Błonia, spowodowały jeszcze większe zainteresowanie się tym właśnie polskim wyrobem przez miłośników i kolekcjonerów błońskich zegarków.
Limitacja
Blonex Antymagnetyczny, to jedyny „Błoniak”, który był limitowany w liczbie wyprodukowanych egzemplarzy. Model ten został wykonany w 1700 sztukach i był przeznaczony dla oficerów Polskiego Lotnictwa Wojskowego.
Z oferty zegarków z Błonia w ograniczonej liczbie został wyprodukowany także „Zodiak”, gdyż ze względu na protest szwajcarskiej firmy „Zodiac” zaniechano produkcji tego modelu, a w posiadanych na magazynie egzemplarzach doszło do zmiany tarcz na nowe z inną nazwą.
Tyle, że Zodiak został wyprodukowany w bardzo dużej i nikomu niewiadomej liczbie sztuk.
Dedykacja
Deklarowane kierowanie zegarków jako wyposażenie pilotów, stawiało przed tymi wyrobami specjalne wymogi. To z kolei powodowało konieczność wykonania mechanizmu z użyciem części o specjalnych parametrach. W szczególności niezbędny był wyższy niż standardowy dla masowej produkcji, poziom odporności elementów i całego zegarka na działanie pól magnetycznych.
Berguetowski włos balansu jaki posiadał w standardzie mechanizm 2409 z Pierwszej Moskiewskiej Fabryki Zegarków, używany w zegarkach z Błonia jest stosunkowo odporny na działanie pól magnetycznych, ale dla tej serii zegarków specjalne antymagnetyczne włosy zostały zamówione w Szwajcarii.
Tak samo w Szwajcarii zamówiono sprężyny napędowe.
Zgodnie z przekazem pana Adama Mossakowskiego - Starszego Konstruktora w zakładzie w Błoniu : „Dla próby zamówiliśmy trzy rodzaje (grubości) sprężyn napędowych do antymagnetycznego, by wybrać tę odpowiednią”
Czas złożenia zamówienia
Jak się okazało, bardzo ważnym dla produkcji Blonexa Antymagnetycznego aspektem, był czas złożenia zamówienia przez Wojsko Polskie, który zbiegł się czasem kończenia zegarkowej produkcji w Błoniu. Z tego powodu więcej niż dla poprzednich zegarków, jego części składowych musiało zostać zamówionych w Związku Radzieckim.
Co ciekawe Blonex Antymagnetyczny jest jedynym modelem zegarka z Błonia, dla którego można precyzyjnie określić czas produkcji – rok 1969.
Dokładną datę, ale tylko rozpoczęcia produkcji – okazanie pierwszej partii zmontowanych zegarków, można podać też dla pierwszych zegarków „Błonie” w kopercie typu krab, montowanych w zakładzie w Błoniu. Było to jak się okazuje dekadę wcześniej - 24. października 1959 roku.
Już te trzy okoliczności: limitacja, przeznaczenie i złożenie zamówienia w czasie kończenia produkcji spowodowały, że Blonex Antymagnetyczny stał się jednym z najbardziej tajemniczych i poszukiwanych przez kolekcjonerów obiektów.
Jak się okazuje, nie są to jedyne „niezwykłości” związane z Blonexem Antymagnetycznym”
Koperta zegarka
Zupełnie przypadkowo pojawił się kolejny zbieg okoliczności, który spowodował powstanie wątpliwości i dyskusji co do rodzaju koperty użytej dla wykonania tego zegarka.
W trakcie pierwszej wystawy zegarków z Błonia zorganizowanej przez salon odCzasu doCzasu w warszawskich Złotych Tarasach, przy zasięgnięciu opinii byłych pracowników, jako dzieło fabryczne przedstawiony był Blonex Antymagnetyczny w kopercie produkowanej samodzielnie przez zakład w Błoniu.
Dopiero w trakcie spotkania podsumowującego wystawę, w wyniku dyskusji powstałej na skutek zgłoszonych wątpliwości, potwierdzono, którą kopertę użyto do produkcji Blonexa Antymagnetycznego. Była nią koperta importowana z ZSRR, taka sama jaka była używana dla zegarków Poljot i dotychczas nieużywana w zakładzie w Błoniu.
Co więcej także tarcza w stanie surowym została zaimportowana.
Poza jej odmiennością od wszystkich produkowanych w Błoniu i z daleka widoczną technologią, której nie opanował nasz zakład, podobieństwo z tarczą Poljot od razu wskazuje źródło jej pochodzenia.
Wskazując ten ślad, równocześnie znaleziono też kilka innych, niezależnych od siebie potwierdzeń dla faktu użycia koperty importowanej.
Przykładowym, niepodważalnym potwierdzeniem użycia koperty radzieckiej był fakt obecności łapek mocujących mechanizm w kopercie. Łapek takich nie używano przedtem do żadnego z modeli produkowanych w Błoniu, a ich obecność na produkcji potwierdzi każdy z pracowników montażu.
Mechanizm zegarka Blonex Antymagnetyczny - wiedza „książkowa”
Przygotowując książkę o zegarkach z Błonia, jej autorowi nie udało się wskazać który rodzaj z importowanych w częściach mechanizmów oznaczonych jako kaliber 2409 z Pierwszej Moskiewskiej Fabryki Zegarków został użyty do wykonania zegarków Blonex Antymagnetyczny. Niektóre z importowanych przez zakład z Błonia do standardowej, właściwie zakończonej już, produkcji, części składowe do mechanizmu kaliber 2409 różniły się między sobą sposobem fazowania mostków i półmostków.
Dla wersji z dwupłaszczyznowym wykonaniem tego ostatniego detalu, mogły one różnić się także wykrojem mostka przekładni chodu i mostka naciągu.
To w takiej sytuacji produkcyjnej pojawiło się zlecenie z Wojska Polskiego, które ambitna załoga zakładu chciała zrealizować.
Co ciekawe, jeszcze w trakcie zbierania materiałów do książki, przy kwerendzie mechanizmów, w większej liczbie pojawiły się takie, których mostek przekładni chodu z zakończeniem szpiczastym był wyraźnie spiłowany, by pasował do mostka naciągu z kompletu z mostkiem zaokrąglonym.
Co więcej właściciele takich egzemplarzy zarzekali się, że na pewno są to wyroby oryginalne, że znają ich pochodzenie i całą ich historię.
Z drugiej strony wobec kategorycznych stanowisk i opinii w tej sprawie niektórych pracowników Błonia, autor książki i niniejszego opracowania, na łamach książki nawet nie odważył się zasugerować hipotezy o dopiłowaniu mostków w zakładzie.
Przychylając się do stanowczych opinii byłych pracowników montażu, na temat zastosowanego w Blonexie Antymagnetycznym mechanizmu w książce znalazł się zapis: „… W większości spotykanych dziś na rynku egzemplarzy mechanizmy są skompletowane w taki sposób, że jest niemal pewne, że nie opuściły one murów zakładu w Błoniu w takiej formie w jakiej istnieją obecnie. Można mieć nadzieję, że zwrócenie uwagi na zegarki produkowane w Błoniu, także poprzez niniejszą publikację, pozwoli w najbliższym czasie wyjaśnić tę cały czas niewiadomą sprawę…”
Mechanizm Blonex Antymagnetyczny - aktualizacja
Tak. Rzeczywiście. Dzisiaj można tę kwestię wyjaśnić. Stało się to wprawdzie nie dzięki „zwróceniu uwagi na zegarki produkowane w Błoniu”, ale na skutek odbytej przez autora, w listopadzie 2018 roku, rozmowy ze wspomnianym powyżej Adamem Massakowskim.
W jej trakcie pan Adam Mossakowski powiedział, że „mechanizmy do Blonexa Antymagnetycznego zostały zmontowane z tego, co w chwili przyjęcia zamówienia „było na zakładzie”. Po pierwsze, chcieliśmy zużyć posiadane już u nas części, a po drugie przy zamawianiu kolejnych zawsze mogło dojść do nieporozumienia, co przedłużyłoby termin wykonania zegarków”.
Trzeba pamiętać, że w chwili przyjęcia zamówienia na realizacją Blonexa Antymagnetycznego decyzja o zakończeniu produkcji zegarków w Błoniu została już podjęta.
„Dla niektórych mechanizmów, by dopasować do mostków zespołu naciągu posiadane na stanie mostki przekładni chodu, musieliśmy je odpowiednio dopiłować.”
Biorąc pod uwagę niniejsze słowa i doświadczenia z badania rynku, potwierdzić, że w grupie mechanizmów, które były montowane w zegarku Blonex Antymagnetyczny są te, które były w innych zegarkach wstrząsoodpornych z Błonia, a także wzór unikatowy – ten z dopiłowanymi mostkami przekładni chodu.
Jako, że w dwupłaszczyznowe fazowanie mostków pojawiło się w późniejszych modelach zegarków, to należy założyć, że Blonexach Antymagnetycznych były montowane tylko mechanizmy z takim dwupłaszczyznowym fazowaniem.
Blonex Antymagnetyczny „na badaniach”
Ciekawostką jest fakt, że każda z partii zegarków Blonex Antymagnetyczny była przekazywana do sprawdzenia wykonywanego przez zamawiającego w którejś z jednostek kontrolnych Wojsk Lotniczych (prawdopodobnie w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej na ulicy Krasińskiego w Warszawie).
Zgodnie z przekazem pana Adama Mossakowskiego, w którymś z przypadków partia zegarków musiała wrócić do Błonia do poprawki. Okazało się, że wspomniane powyżej łapki mocujące mechanizm w kopercie zegarka zostały niepoprawnie założone - trzeba było je odwrócić.
Mimo coraz większej wiedzy o szczegółach powstawania i wyglądzie zegarka Blonex Antymagnetyczny i coraz liczniejszych znanych i często prezentowanych egzemplarzach tego modelu, wydaje się, że cały czas pozostaje tutaj „wiele do odkrycia”. Dotyczy to w szczególności historii poszczególnych egzemplarzy zegarka.
Jak do tej pory nie przeprowadzono też nigdzie próby systematyki egzemplarzy tych zegarków w aspekcie numerów kolejnych naniesionych na płyty nośne mechanizmów.
Wydaje się, że wynik takich badań może być bardzo interesujący.
Władysław Meller