• Zegarki marki Grand Seiko
  • Zegarki marki Junghans
  • Zegarki marki Luminox
  • Zegarki marki Tissot
  • Zegarki marki Montblanc
  • Zegarki marki Certina
  • Zegarki marki Citizen
  • Zegarki marki Seiko
  • Zegarki marki Bulova
  • Zegarki marki Aviator Swiss Made
  • Zegarki marki Roamer
  • Zegarki marki Vostok Europe
  • Zegarki marki Alpina
  • Zegarki marki Aerowatch
  • Zegarki marki Ball
  • Zegarki marki Atlantic
  • Zegarki marki Epos
  • Zegarki marki Perrelet
  • Zegarki marki Michel Herbelin
  • Zegarki marki Rado
  • Zegarki marki Prim
  • Zegarki marki Omega
  • Zegarki marki Błonie
  • Zegarki marki Davosa
  • Zegarki marki Orient Star
  • Zegarki marki Orient
  • Zegarki marki Oris
  • Zegarki marki G-SHOCK
  • Zegarki marki Frederique Constant

Zegarki z Błonia - nie zapominamy!


W przeciągu ostatnich kilkunastu lat, szczególnie dzięki aktywności większego grona osób związanych z Klubem Miłośników Zegarów i Zegarków, odżyła pamięć o zegarkach produkowanych w Zakładach Mechaniczno-Precyzyjnych Błonie (później Mera Błonie) w Błoniu koło Warszawy, w latach 1959 - 1969 (zakład czynny 1953-2003). Na powstanie takiej sytuacji miała wpływ ogólna tendencja ponownego uznania dla mechanicznych czasomierzy, który nastał po czasie zachwytu osiągnięciami zegarkowej elektroniki, ale było to zapewne także trochę dziełem przypadku. Pierwsze w ostatnim czasie opublikowane uporządkowane wiadomości na temat zegarków z Błonia są zasługą pracy i oddania zegarkowej sprawie Profesora Zdzisława Mrugalskiego.

Produkcja zegarków na licencji radzieckiej była wyzwaniem dla polskiej kadry inżynierskiej, a jej efekt wzbudzał zachwyt całego społeczeństwa. Przez jedną dekadę, ponad milion dwieście tysięcy sztuk zegarków złożonych rękami polskich pracowników z Błonia znalazło się na rynku. Poza samym efektem ekonomicznym wynikającym ze sprzedaży produkowanych zegarków, bardzo istotnym skutkiem jej wprowadzenia było osiągnięcie wysokiej kultury technicznej i najwyższej jakości pracy przez pracowników i cały zakład w Błoniu. Te atuty pozwoliły zakładowi wprowadzić produkcję innych wyrobów o bardzo wysokim stopniu wymogów wykonawczych.

Zegarki Błonie w publikacjach - gazety
 

Dlaczego warto o błońskich zegarkach rozmawiać?

Zapomniana przez lata produkcja zegarków z Błonia, czy wręcz czasowe wymazanie z pamięci nawet zwykłego ich istnienia, jest o tyle dziwne, że błońskie czasomierze były jedynymi zegarkami fabrycznie produkowanymi w Polsce. W październiku 1959 roku w pierwszej w Polsce Fabryce Zegarków w Błoniu wyprodukowano pierwsze zegarki naręczne pn. Błonie. Prasa pisała: na razie z części sprowadzanych z ZSRR, potem mają być części krajowe. Klasa zegarków – jak Delbana . Produkcja trwała dekadę. Różne odmiany zegarków nazywano m.in.: polsko-patriotycznie – Arras, Bałtyk, Jantar, Lech, Polan, Wars, lub neutralnie ideowo – Atlas, Delfin, Dukat, Kurant. Trzeba zdawać sobie sprawę, jak trudne było zorganizowanie takiej produkcji i jak znaczące osiągnięto w tej dziedzinie sukcesy. Mimo braku jakiegokolwiek doświadczenia w tej trudnej formie precyzyjnej produkcji i wcale nie do końca przychylnego nastawienia licencjodawcy, udało się na początku uruchomić montaż zegarków z importowanych części, następnie zastąpić niektóre elementy importowane produkowanymi na miejscu (tarcza, wskazówki, kompletna koperta i główka naciągowa), aby wreszcie zrealizować produkcję serii próbnej – 1 tys. sztuk własnych mechanizmów. Dla uzmysłowienia sobie trudności przy organizacji fabryki w Błoniu, trzeba wiedzieć o prawie kompletnym braku polskiej kadry inżynierskiej i braku doświadczenia na każdym poziomie zatrudnienia. Były też trudności lokalowe (brak zarówno odpowiedniego budynku fabrycznego, jak i mieszkań dla nowoprzybyłych pracowników), materiałowe, a nawet socjologiczne. Tę ostatnią przeszkodę, związaną z lokalną mentalnością, najlepiej oddaje wykreowany w czasach organizacji fabryki slogan – „latem ogórek, zimą zegarek” – który wynikał z trudnej do wyplenienia, sezonowości zatrudnienia w regionie. Sukces nie tylko na poziomie inżynierskim i warsztatowym, ale praktycznie na każdym odcinku pracy, stał się fundamentem konsolidacji załogi i ukształtowania się silnej identyfikacji pracowników z zakładem i marką produkowanego tu zegarka. Udokumentowaniem tego zjawiska były ówczesne i doskonale znane do dziś, pozytywne slogany związane z zegarkową produkcją: „Wszystkie dłonie strojne w Błonie” czy „Sprzedaj krowy, sprzedaj konie – kup zegarek marki Błonie”. To nie tylko identyfikacja załogi z zakładem, wówczas przecież „przymusowa”, ale także forma naturalnej i dumy z osiągniętego sukcesu. Takie silne zaangażowanie emocjonalne pracowników, jest widoczne nawet jeszcze dziś, podczas koleżeńskich spotkań ówczesnej załogi zakładu.

Zegarki Błonie w publikacjach - gazety


Dzieje zegarka z Błonia w dokumentach i publikacjach

Nieprzeciętne zainteresowanie dziennikarzy zakładem, ludźmi tam pracującymi i samym zegarkiem miało miejsca zaraz po uruchomieniu montażu na bazie radzieckich części. Apogeum osiągnęło ono w momencie uruchomienia produkcji zegarków we własnych kopertach i trwało do wytworzenia własnego mechanizmu. Opracowania, artykuły, noty się praktycznie wszędzie. Znana dzisiaj, ale cały czas nie zebrana dokumentacja obejmuje te, które opublikowano w wielkonakładowej, lokalnej i krajowej prasie codziennej, magazynach technicznych i telewizji. To zainteresowanie, w myśl ostrzeżenia „nie dotykać polityki”, zniknęło praktycznie natychmiast na skutek politycznej decyzji o wstrzymaniu produkcji własnych mechanizmów. Przez kolejne dziesiątki lat wzmianki o zegarkach z Błonia pojawiały się sporadycznie i raczej były efektem ogólnego zainteresowania czasem i urządzeniami do jego pomiaru, niż konkretną produkcją w Błoniu. Bez prasowego echa przeszedł także fakt zakończenia produkcji zegarków w 1968 roku.
Niezwykła afirmacja marki Błonie i gwałtowny wzrost zainteresowania zegarkami z Błonia wróciły dopiero po 2004 roku i była związana z powstaniem Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków. Skupieniu grona miłośników błońskich czasomierzy posłużyło m.in. forum dyskusyjne Klubu, ułatwiające ich aktywność i komunikację. To właśnie na forum dyskusyjnym Klubu (www.zegarkiclub.pl/forum) grupa osób zainteresowanych polskimi zegarkami była bardzo aktywna, a często prezentowane modele z fabryki w Błoniu w całym Klubie zawsze cieszyły się najwyższą atencją. Być może silna potrzeba przekazu i wymiany wiedzy były spowodowane brakiem publikacji na temat tych zegarków. Zdjęcia z kolekcji klubowiczów i początkowe, uporządkowane i usystematyzowane już informacje prezentować tak na forum, jak i dość przypadkowo tworzonych, indywidualnych witrynach internetowych.

Pierwszą publikacją o tej powojennej polskiej marce zegarkowej były wspomnienia inż. Kazimierza Żelazkiewicza – ojca polskiego zegarka z Błonia, przygotowane do wydania przez prof. Zdzisława Mrugalskiego i opublikowane w 2008 roku, w tomie X serii Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku. Kolejne opracowanie to rozdział poświęcony fabryce w Błoniu, w książce prof. Mrugalskiego Przemysł zegarowy w Polsce, wydanej w 2010 roku. W tym samym roku wydana została także pozycja o charakterze bardziej wspomnieniowym, opisująca pięćdziesięcioletnią historię funkcjonowania zakłady w Błoniu – Jerzego Bezpałko Historia Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych Mera-Błonie 1953-2003. Tak więc po okresie braku jakiejkolwiek literatury, pojawiły się prawie równocześnie trzy poważne pozycje książkowe obejmujące zakresem tematycznym także zegarki z Błonia.

Zegarki Błonie wystawa zegarków

Kolejne zdarzenia, związane z usystematyzowaniem znanych oraz gromadzeniem kolejnych informacji o błońskich zegarkach, były już naturalnym następstwem wzrostu zainteresowania marką i historią fabryki oraz wykrystalizowania się grona pasjonatów tych wyjątkowych zegarków. Dla wypełnienia obietnicy złożonej członkom Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków przez autora niniejszego opracowania, oraz w celu promocji książki prof. Mrugalskiego, w salonie odCzasu doCzasu w warszawskich Złotych Tarasach, jesienią 2010 roku zorganizowano wystawę Przystanek: zegarek, o zegarkowej produkcji w Błoniu. Ekspozycję wzbogacono o spotkanie dyskusyjne, w którym udział wzięli klubowicze oraz byli pracownicy zakładu w Błoniu. Zebrane na potrzeby wystawy informacje, poszerzone o spostrzeżenie poczynione podczas spotkania, miały stać się bazą do publikacji o zegarkach z Błonia. Zebrane do tamtego momentu wiadomości stały się tylko zalążkiem do napisania przez autora niniejszego referatu, książki – Przystanek: zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia, wydanej przy wsparciu Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków na początku 2013 roku.

Zegarki Błonie Książka Przystanek: zegarek
 

Jakie wiadomości udało się zebrać w książce Przystanek; zegarek…?

Książka to w znaczącej części, swego rodzaju katalog produktów zegarowych z Błonia. Wydaje się, że przedstawiono w niej wszystkie modele zegarków, w usystematyzowanej formie, w zależności od: rodzaju użytej koperty, nazwy handlowej i wzoru graficznego tarczy. Dość dokładnie zostały opisane, produkowane na miejscu: koperty, tarcze, szkła, wskazówki i główki naciągowe (koronki). Wraz z krótką informacją o istotnych wyróżnikach dla różnych wariantów mechanizmu, przedstawiono całą gammę odmian tego serca zegarka, łącznie z sugestią, które z nich mogły znaleźć się w modelach z Błonia. Poza mechanizmami, różniącymi się tylko formą wykończenia, przedstawiono także te o pochodnej do mechanizmu stosowanego w zegarkach z Błonia, rozwiniętej konstrukcji. W oddzielnym rozdziale, opracowanym przez Jerzego Bezpałko przedstawiona została systematyka produkowanych w zakładzie przystawek balansowych. W obu przypadkach, zegarków i przystawek balansowych, podano szczegółowe dane o cechach wyróżniających te produkty.

W książce omówiono także organizację serwisu błońskich zegarków, który z niewiadomych przyczyn, ograniczając dostęp do części zamiennych spowodował, że niektóre niezbędne do wykonywania usług serwisowych elementy były produkowane przez rzemieślników. Z tego względu produkcja rzemieślnicza także została dość dokładnie opisana i zilustrowana. W książce pokazano także jedyny wzór opakowania do zegarków z Błonia, wykonywanego w różnej kolorystyce. Liczba zegarków wyprodukowanych w Błoniu w kolejnych latach znana jest dzięki zestawieniom przygotowanym z okazji 30. rocznicy istnienia zakładu (1983). Dane te w książce o historii zakładu, jako zakładki podał Jerzy Bezpałko. Niezależnie od danych katalogowych, w wielu miejscach książki pojawiają się informacje o produkcji w Błoniu w ujęciu historycznym i socjologicznym.

Błonie i Porwanie Baltazara Gąbki

Ze spostrzeżeń natury socjologicznej ciekawe jest m.in. to dotyczące zupełnie niespodziewanego stosowania zegarka i nadawania mu roli szczególnej - do wykonywania pamiątek na zakończenie zasadniczej służby wojskowej. Ciekawe, także tylko zasygnalizowane, jest przyjęte jako „fenomen błońskich zegarków” socjologiczne zjawisko identyfikowania się wielu osób z błońskimi zegarkami i ich produkcją. To nie przypadek, że Stanisław Pagaczewski w swojej przeznaczonej dla dzieci książce „Porwanie Baltazara Gąbki” zarówno Księcia Kraka, jak i Profesora Baltazara Gąbkę wyposażył w zegarki marki Błonie i dobitnie ten fakt podkreślał. Słowa: „…to zegarek marki „Błonie, robiony w Grodzie Kraka. To zegarek Profesora” mogą być nawet przykładem pewnej zazdrości wynikającej z miejsca produkcji zegarków. Taka sytuacja była efektem szerokiej rozpoznawalności zegarków, oraz pozytywnego przyjmowania faktu ich istnienia.

Można założyć, że efektem tych wszystkich powyżej opisanych zdarzeń i sytuacji, był choćby wybór modelu Atlas z Błonia jako inspiracji, dla pierwszej serii zegarków wyprodukowanych przez polską firmę Copernicus (której reklama znalazła się w książce "Przystanek: zegarek", a także marki i stylistyki pierwszego modelu dla powstającej firmy, która chciała zaistnieć na zegarkowym rynku - Błonie. 


Błonie sesja naukowa Toruń 2013


Władysław Meller
Powyższy tekst stanowi fragment referatu wygłoszonego w trakcie sXIV Sesja Naukowa z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, pt. "O zegarach i zegarkach w Polsce", która odbyła się w maju 2013 roku. Pełna treść referatu jest dostępna w opracowaniu posesyjnym - O zegarach i zegarkach w Polsce 
 

[1] Polski zegarek – na taśmie, Gazeta Toruńska, 1959, 27.10.1959, s. 1.

[2] Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku, red. Zdzisław Mrugalski, tom X, Warszawa 2008, Wspomnienia z uruchomienia w Polsce produkcji zegarków naręcznych, Zdzisław Mrugalski.

[3] Zdzisław Mrugalski, Przemysł zegarowy w Polsce, Warszawa 2010.

[4] Jerzy Bezpałko Historia Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych Mera-Błonie 1953-2003, Błonie 2010.

[5] Władysław Meller, Przystanek: zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia, Warszawa 2013.


Opracowania dotyczące polskiej zegarkowej produkcji w zakładach w Błoniu skupiliśmy w specjalnym dziale: Zegarki Błonie 1958-1969

 


Tissot - Premium

REKLAMA

Magazyn ZIP - Wszystkie wydania

MAGAZYN Zegarki i Pasja - Wszystkie wydania

ZEGARKI I PASJA NA YOUTUBE

Sector 420

REKLAMA

Epos 420

REKLAMA

Frederique Constant 420

REKLAMA

Montblanc 420

REKLAMA

Atlantic 420

REKLAMA

Greenlogic 420

REKLAMA

Janeba Oris 420

REKLAMA

Błonie 1958-1968. Znaki zapytania
Błonie 1958-1968. Znaki zapytania
30.11.2015

Podstrony producentów

Zegarki marki Aerowatch
Zegarki marki Alpina
Zegarki marki Atlantic
Zegarki marki Aviator Swiss Made
Zegarki marki Ball
Zegarki marki Bulova
Zegarki marki Błonie
Zegarki marki Certina
Zegarki marki Citizen
Zegarki marki Davosa
Zegarki marki Epos
Zegarki marki Frederique Constant
Zegarki marki G-SHOCK
Zegarki marki Grand Seiko
Zegarki marki Junghans
Zegarki marki Luminox
Zegarki marki Maurice Lacroix
Zegarki marki Michel Herbelin
Zegarki marki Montblanc
Zegarki marki Omega
Zegarki marki Orient
Zegarki marki Orient Star
Zegarki marki Oris
Zegarki marki Perrelet
Zegarki marki Polpora
Zegarki marki Prim
Zegarki marki Rado
Zegarki marki Roamer
Zegarki marki Seiko
Zegarki marki Tissot
Zegarki marki Vostok Europe
Zegarki marki Xicorr
Dołącz do naszego newslettera
i bądź zawsze na bieżąco