Pewnie niewielu miłośników zegarów, czy nawet zakręconych zegarkomaniaków mogło przypuszczać, że na „Darze Młodzieży” – żaglowcu szkolnym Uniwersytetu Morskiego w Gdyni – można odnaleźć taką perełkę, jaką jest produkt firmy Patek Philippe. Trafił on niedawno do serwisu zegarmistrzowskiego firmy B. Szyca w Gdyni, czemu zawdzięczamy przygotowanie niniejszego materiału.
Dar Młodzieży
„Dar Młodzieży” to trzymasztowa fregata, żaglowiec szkolny Uniwersytetu Morskiego w Gdyni, który kontynuuje tradycję dwóch słynnych poprzedników – „Lwowa” i „Daru Pomorza”. Jest to pierwszy żaglowiec zbudowany od podstaw w polskiej stoczni, według oryginalnego polskiego projektu.
Zdjęcie: Dar Młodzieży, Wikipedia
Wodowanie „Daru Młodzieży” odbyło się w dniu 12 listopada 1981, a uroczyste podniesienie jego bandery miało miejsce 4 lipca 1982 r. w macierzystym porcie fregaty w Gdyni, przy Nabrzeżu Pomorskim, które do dzisiaj stanowi stałe miejsce jej postoju. „Dar Młodzieży” to jeden z najpopularniejszych żaglowców świata. Jest on bardzo chętnie zapraszamy na zloty i regaty wielkich żaglowców, będąc niejako ambasadorem Polski wszędzie tam, gdzie się pojawia.
Sieci czasu i renoma firmy Patek Philippe
Elementem wyposażenia technicznego „Daru Młodzieży” jest sieć czasu z centralą zegarową i pięcioma zegarami wtórnymi. Całość została wyprodukowana przez firmę Patek Philippe – firmę założoną w 1845 roku w Szwajcarii przez Polaków: Antoniego Norberta Patka i Wincentego Gostkowskiego, oraz francuskiego zegarmistrza Adriene Philippe.
Antoni Patek miał już wówczas doświadczenie branżowe wynikające z poprzedniej firmy prowadzonej od 1935 roku wspólnie z Franciszkiem Czapkiem, a francuski inżynier, znany był z opracowania pionierskiego mechanizmu naciągowego w zegarkach. Nowe przedsiębiorstwo produkując zegarki najwyższej klasy dostarczało je na dwory takich monarchów, jak angielska królowa Wiktoria, włoski król Wiktor Emmanuel III, duńska królowa Luiza, czy papież Pius IX.
Tak było od początku i tak samo firma funkcjonowała przez kolejne dziesięciolecia.
Nic więc dziwnego, że zegarki Patek Philippe także dzisiaj zaliczane są do najlepszych i najdroższych zegarów na świecie. Z uwagi na ich wysoką jakość, która była jednym z kamieni węgielnych firmy położnym przez jej założyciela, Antoniego Patka, dziś mechanizmy zegarowe Patek Philippe będące sercem sieci czasu Daru Młodzieży są wielką chlubą tej fregaty. Sieć czasu zapewnia niezbędne dla bezpiecznej żeglugi, identyczne wskazania czasu we wszystkich newralgicznych jej pomieszczeniach.
Na bezkresach mórz
„Dar Młodzieży” został zbudowany w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy nie było szerokiego dostępu do bardzo dokładnych zegarów i zegarków kwarcowych, a na bezkresach mórz sygnały wskazań czasu rozgłośni radiowych i telewizyjnych, czy radiowy wzorzec czasu, nie wszędzie były dostępne. W takich warunkach sieć czasu składająca się zegara-matki, czyli urządzenia generującego sygnał wzorcowy, była nieodzownym elementem wyposażenia nie tylko jednostek pływających.
Zegar ten, poprzez sieć przewodową, transmituje sygnał do zegarów wtórnych rozmieszczonych na statku, które (po uprzednim nastawieniu) pokazują taki sam czas, jak zegar-matka.
Sieci czasu stosowane są również w takich miejscach, jak dworce kolejowe, decydując nie tylko o komforcie, ale przede wszystkim o bezpieczeństwie podróżnych.
Dziś, w dobie urządzeń elektronicznych i szerokiej dostępności systemu GPS, mogłoby się wydawać, że sieć czasu stała się przeżytkiem. Nic bardziej mylnego.
Pomimo dobrodziejstw płynących ze stosowania wysokiej jakości elektronicznych urządzeń w życiu codziennym, sprawne i dokładne sieci czasu nadal stanowią o bezpieczeństwie, a tragiczne skutki ich braku zostały zweryfikowane choćby całkiem niedawno, bo przy okazji wybuchu wojny na Ukrainie.
Nie wiemy, w jaki sposób sieć czasu firmy Patek Philippe znalazła się na „Darze Młodzieży”. Znany jest jedynie fakt, że firma Patek Philippe była bardzo zaangażowana w produkcję elektronicznych urządzeń tego typu, a sieci czasu tejże firmy można było odnaleźć na przykład w budynku szwajcarskiego parlamentu czy ośrodkach NASA.
Potrzeba ingerencji zegarmistrza
Po 43 latach służby, centrala zegarowa sieci czasu, czyli skrzynka urządzenia, na którą składa się zegar-matka i wskazujący aktualny czas zegar wtórny, w dniu 13 marca 2024, została dostarczona do zakładu zegarmistrzowskiego firmy B. Szyca w Gdyni w celu przeprowadzenia naprawy.
Usterka polegała na „późnieniu się zegara wtórnego centrali”.
Przekazany do naprawy zegar został poddany weryfikacji.
Kontrola wykazała, że poza skorygowaniem nieprawidłowego działania zegara wtórnego, konieczna była poprawa pracy akumulatorów podtrzymujących napięcie na wejściu urządzenia.
Przebieg serwisu
Pierwszą czynnością serwisową dla tego rodzaju urządzeń jest ich wyczyszczenie, czyli usunięcie kurzu i innych zanieczyszczeń stałych, przez lata eksploatacji, nagromadzonych w mechanizmie.
W przypadku tego konkretnego zegara z Daru Młodzieży, następnym krokiem była wymiana akumulatorów na nowe, o identycznych parametrach.
Naprawa zegara wtórnego polegała na rozebraniu mechanizmu, oczyszczeniu elementów z brudu i starych smarów, a następnie jego złożeniu.
Kolejnym i ostatnim krokiem było naoliwienie wszystkich łożysk.
Podczas prac konserwatorskich nie wykryto żadnych trwałych uszkodzeń lub wytarć, które mogłyby skutkować utratą właściwości elementów, lub zespołów funkcjonalnych.
Ciekawostką dotyczącą zegarów wtórnych jest fakt, że ich mechanizmy cechują się zależnością zerojedynkową. Oznacza to, że jeśli wirnik obraca się pod wpływem każdego sygnału, to zegar chodzi prawidłowo, natomiast jeśli przy którymkolwiek nie wykona skoku, to skutkiem będzie jego opóźnianie się.
Dodatkowym elementem serwisu było poprawienie czytelności wskazań, poprzez pomalowanie wysłużonych i poszarzałych wskazówek zegara specjalną farbą.
Testy
Po serwisie i pełnym naładowaniu akumulatorów zegar chodził w warunkach warsztatowych przez 48 godzin. Przeprowadzenie testów było o tyle ułatwione, że jednym z elementów centrali, poza zegarem-matką, był zegar wtórny, a więc obserwacja jego wskazań zależnych od pracy zegara-matki nie nastręczyła żadnych problemów. Testy sprawności wypadły pomyślnie.
Dzięki uprzejmości zakładu zegarmistrzowskiego firmy B. Szyca w Gdyni, możemy zaprezentować także krótkie wideo ukazujące testy i pracę zegara:
Ponowna instalacja
Ponownej instalacji centrali dokonano po powrocie „Daru Młodzieży” do macierzystego portu w Gdyni, w dniu 20 maja 2024 roku. Pod bacznym okiem elektryka pokładowego oraz pod nadzorem czujnego komendanta jednostki, centrala została umieszczona ponownie na swoim miejscu, po czym zweryfikowana została poprawność działania sieci czasu firmy Patek Philippe.
Dzięki pracy zegarmistrzów z zakładu B. Szyca w Gdyni, których umiejętności znajdują uznanie wśród osób zlecających naprawy chronometrów morskich czy zegarów okrętowych, sieć czasu na „Darze Młodzieży” będzie mogła służyć przez lata kolejnym zastępom studentów Uniwersytetu Morskiego w Gdyni.
Współpraca: Weronika Edmunds, Kacper Szyca (www.salonzegarkow.com.pl).
Literatura:
Strona Uniwersytetu Morskiego w Gdyni: https://umg.edu.pl/armator/dar-mlodziezy, dostęp 2.06.2024
„The Electronic Clocks of Patek Philippe once ran the world” - https://www.youtube.com/watch?v=fMpYMuTrOSk (dostęp 13.06.2024)
INSTAGRAMIE
greenlogic.eu