Słownik pojęć zegarmistrzowskich


Powrót do słownika

Na skróty:

Wychwyt

Wychwyt - jeden z najważniejszych zespołów czasomierze, mechaniczne urządzenie napędowe regulatora (wahadłowego lub balansowego), które spełnia w mechanizmie zegarowym dwie funkcje:

  • przekazuje energię mechaniczną z przekładni zębatej chodu do regulatora w celu utrzymania go w ruchu
  • zwalnia przekładnie zębatą o stały kąt obrotu podczas każdego okresu (wahadła lub balansu) regulatora, zlicza w ten sposób jego wahnięcia i umożliwia odmierzanie czasu

Pierwszą, mocno niedoskonałą formą wychwytów jest tzw. wychwyt łopatkowy. Jedną z pierwszych zachowanych do dzisiaj wzmianek na temat tego urządzenia można odnaleźć w XIV wiecznym rękopisie pt. Il Tractatus Astarii autorstwa Giovanniego da Dondiego, gdzie w.w. wymieniony szczegółowo opisał konstrukcję jednego ze swych urządzeń astronomicznych. Konstrukcja wychwytu łopatkowego składa się ze szpindla z przytwierdzonymi doń dwoma paletami - swego rodzaju chwytakami lub popychaczami. Na końcu szpindla umieszczony został pierwowzór dzisiejszych oscylatorów, tj. kolebnik – poziome ramię z dwoma, zawieszonymi przeciwlegle ciężarkami. Wspomniane palety, poruszane siłą obracającego się w ruchu oscylującym (na przemian w prawo i w lewo) kolebnika napędzały i odbierały energię z kolejnego elementu, tj. umieszczonego prostopadle względem nich - zazębiającego się z nimi koła wychwytowego napędzanego siłą przytwierdzonego do niego, zwisającego obciążnika. Wychwyt tego typu, zaliczany jest do rodziny mało precyzyjnych wychwytów cofających – od chwili przytrzymania zęba koła wychwytowego przez daną paletę - do ukończenia wahnięcia przez kolebnik, koło wychwytowe cofa się. Stąd też specyficzne wyprofilowanie każdego z jego zębów zapobiegające przeskakiwaniu palet na kole w tył.

Do rodziny wychwytów cofających należy także konstrukcja opatentowana w 1660 roku przez Roberta Hooke`a, tj. wychwyt hakowy. Konstrukcja ta, razem z pokrewnym wychwytem szwarcwaldzkim zyskała szczególną popularność na początku XIX wieku. Były one wykorzystywane w tanich, produkowanych na dużą skalę zegarach wiszących. Obie te konstrukcje opierały swoje działanie na wahadle, wynalezionym w 1656 roku przez Christiana Huygensa. Luźno wiszące wahadło znacznie lepiej aniżeli stosowany dotychczas poziomo zorientowany kolebnik regulowało pracę werku.

Kolejnym etapem rozwoju był skonstruowany przez Thomasa Tompiona, a udoskonalony w 1720 roku przez jego ucznia – Georga Grahama, wychwyt cylindrowy. Wychwyt ten, razem z wychwytem Brocota, wychwytem nożycowym czy wychwytem Grahama należy do rodziny wychwytów spoczynkowych. W tej konstrukcji, ząb koła wychwytu zatrzymuje i zwalnia cylinder napędzany przez balans (wynaleziony i zastosowany po raz pierwszy w 1675 r. przez Christiana Huygensa). Kiedy balans się obraca, ząb koła wchodzi w wycięcie w cylindrze nadając przy tym energię balansowi. Ten, wprawiony w ruch energią przekazaną przez koło wychwytu obraca cylinder wypuszczając z niego ząb koła wychwytowego. Cały cykl się powtarza, wprawiając w ruch przekładnię chodu. Wychwyt ten, mimo wielu mankamentów był wykorzystywany aż do połowy XX wieku.

Głównym problemem większości konstrukcji stworzonych do połowy XVIII wieku był fakt, iż koło wychwytu nieustannie stykało się z oscylatorem. Zdawano sobie sprawę, że zmniejszone tarcie oznacza lepszy pomiar czasu, ponieważ impulsy które otrzymuje oscylator (w tym przypadku balans) są bardziej stabilne. Postanowiono więc skonstruować wychwyt, w którym balans będzie mógł obracać się swobodniej. Odpowiedzią na ten problem była konstrukcja ucznia Georga Grahama – Thomas Mudge. Skonstruował on tzw. wolny wychwyt kotwicowy. Jego konstrukcja, wielokrotnie ulepszana u progu XIX wieku była dominującą formą wychwytu, stosowaną w zegarkach najwyższej klasy.

Wymienia się ponad 200 rozwiązań konstrukcyjnych różnych wychwytów. 


Kategorie - Słownik

Podstrony producentów

Zegarki marki Aerowatch
Zegarki marki Alpina
Zegarki marki Atlantic
Zegarki marki Aviator Swiss Made
Zegarki marki Ball
Zegarki marki Bulova
Zegarki marki Błonie
Zegarki marki Certina
Zegarki marki Citizen
Zegarki marki Davosa
Zegarki marki Epos
Zegarki marki Frederique Constant
Zegarki marki G-SHOCK
Zegarki marki Grand Seiko
Zegarki marki Junghans
Zegarki marki Luminox
Zegarki marki Maurice Lacroix
Zegarki marki Michel Herbelin
Zegarki marki Montblanc
Zegarki marki Omega
Zegarki marki Orient
Zegarki marki Orient Star
Zegarki marki Oris
Zegarki marki Perrelet
Zegarki marki Polpora
Zegarki marki Prim
Zegarki marki Rado
Zegarki marki Roamer
Zegarki marki Seiko
Zegarki marki Tissot
Zegarki marki Vostok Europe
Zegarki marki Xicorr
Dołącz do naszego newslettera
i bądź zawsze na bieżąco