Rodzaje wskazówek w zegarkach – nazewnictwo, opis i przykłady

Na elementy funkcjonalne tworzące zegarek składają się: mechanizm, koperta i zespół wskazań. Wymieniony jako ostatni – zespół wskazań składa się z tarczy i wskazówek, a w recenzjach bywa często nazywany: „twarzą zegarka”. Jest to także zwykle pierwszy element na który zwracamy uwagę oglądając zegarek. To właśnie tarcza wraz ze wskazówkami wydają się być najłatwiej rozpoznawalnym elementem zegarka. Poza wskazywaniem czasu, zespół ten może służyć do pokazywania dodatkowych informacji, czy to kalendarzowych, czy astronomicznych, bądź też parametrów dotyczących pracy zegarka.
 
Same wskazówki mogą być wykonywane w najróżniejszej stylistyce. Co ciekawe, przy mnogości stylów oraz różnych wersji ich wykonywania, niektóre zegarki można zidentyfikować właśnie po samym wyglądzie jego wskazówek. Dzieje się tak, choćby w przypadku większości modeli marki Rolex, czy Breguet.

W niniejszym opracowaniu przyjrzymy się bliżej różnym rodzajom powszechnie znanych w zegarmistrzostwie wskazówek, których nazewnictwo w zależności od stylistyki wcale nie jest już tak szeroko znane.

Stylistyka zegarkowych wskazówek w 20 odsłonach

Już na wstępie pozwolę sobie także zauważyć, że niżej przedstawiony materiał nie wyczerpuje informacji na temat stylistyki wskazówek, a jest tylko próbą usystematyzowanego ich przedstawienia, by w przyszłości łatwiej było prowadzić dyskusje. W celu zachowania porządku, kolejno przedstawiane rodzaje wskazówek zostały ułożone w kolejności alfabetycznej.

Warto także zaznaczyć, że w przypadku niektórych zegarków trudno jest jednoznacznie określić typ zastosowanych wskazówek z uwagi na bardzo małe różnice między poszczególnymi wersjami. Przygotowując ten opis natknąłem się nawet na różne nazewnictwo wskazówek w tym samym modelu zegarka, jak miało to miejsce choćby w przypadku kolekcji Fifty Fathoms firmy Blancpain.



Warto także zaznaczyć, że w 1956 roku usystematyzowania stylistyki wskazówek podjęli się bracia zakonni z Niepokalanowa - autorzy monumentalnego dzieła „Zegarmistrzostwo”.  

Część ze wskazanych tam wskazówek w identycznej, lub podobnej formie można zobaczyć także we współczesnych zegarkach i poniżej podanych wzorach. Pewnie ze względu na własne, być może lokalne – polskie nazewnictwo autorów zegarmistrzostwa, te identyczne noszą odmienne nazwy. Najlepszym przykładem może być wzór wskazówek, które autorzy Zegarmistrzostwa określają jako: „Paryskie”, a w dzisiejszej literaturze zawodowej noszą one nazwę: „Spade” (Pik).

Przedstawioną poniżej listę rodzajów wskazówek na pewno można stale uzupełniać o kolejne charakterystyczne, często nowe pozycje, bo… chęć bycia twórcą wyrobu charakterystycznego, jako wyzwanie i cel stawiają sobie wszyscy kreatorzy zegarków.

1. Wskazówki typu Alpha, alternatywnie znane jako: Lancet  

Przykłady: Omega Speedmaster FOIS, A. Lange & Sohne Datograph, Stowa Flieger.

Wskazówki tego typu szeroko stosuje się w zegarkach kojarzonych w jakiś sposób z silnikami, a więc - co naturalne - również z prędkością; czy to konstrukcjami lotniczymi, czy samochodowymi. Ich kształt przywodzi na myśl pierwszą literę alfabetu, bądź cyrkiel.





Zegarek wyposażony w takie wskazówki bardzo często ma moduł chronografu, czasami ze skalą tachometru, jednak nie jest to regułą. Występując w modelach sportowych, ich powierzchnie bywają pociągnięte substancją świecącą.

2. Wskazówki typu Arrow (Strzała)

Przykłady: Omega Seamaster Planet Ocean Ultra Deep Professional, Omega Seamaster Planet Ocean,  Breitling Superocean Heritage’ 57, Seiko SKX.

Nazwa stylistyki tego typu wskazówek w dużej mierze mówi sama za siebie. Charakterystyczne zakończenia ramion wskazówek za pomocą grotów strzał sprawia, że są one rozpoznawalne już na pierwszy rzut oka.






Dzięki dużej czytelności, a także sporej szerokości, są one dość masywne w odbiorze, co powoduje, że pasują one szczególnie do tak zwanych „tool watchy”, czyli zegarków służących faktycznie jako przyrządy pomagające w określonych czynnościach. Mimo znacznych wymiarów komponują się one także z reedycjami zegarków vintage, takich jak chociażby niektóre modele Breitling’a.

3. Wskazówki typu Baton (Pałka), alternatywnie znane jako: Stick, bądź Royal Oak hands

Przykłady: Rolex Oyster Perpetual, Rolex Datejust, Piaget Altiplano Automatic, Longines Elegant Collection.

Są to bardzo powszechnie występujące wskazówki o prostym, nieskomplikowanym kształcie i minimalistycznym wykończeniu. W zależności od modelu zegarka, ich zakończenie może przybrać postać ostrego trójkąta, lub mieć zaokrąglony szpic.







Często są one wyposażone w rynienkę z substancją świecącą.

Pewnym odstępstwem od powyższego wskazania są wskazówki stosowane w zegarkach Royal Oak marki Audemars Piguet z uwagi na ich zaokrąglone zakończenie. Styl ten na tyle wyraźnie odcina się od kanonu, że firma ukuła dla nich swoją własną nazwę.

4. Wskazówki typu Breguet, alternatywnie znane jako: Pomme

Występowanie: Breguet Classique, Cartier Tortue XL.

To jedne z najsłynniejszych typów wskazówek na świecie, powstały około roku 1783 za sprawą Abrahama Luis’a Bregueta. Długie, o eleganckim, wyrafinowanie prostym kroju i rozszerzeniu o kołowej formie, zakończonej ostrym grotem na końcu.



Trzeba koniecznie  zaznaczyć, że środek otworu wskazówki jest usytuowany niecentrycznie w stosunku do środka koła jej obrysu. Wskazówki te bardzo często występują w parze z rzymskimi indeksami. Ich styl, a także historyczne konotacje predysponują je do zegarków eleganckich i „historycznych”.

5. Wskazówki typu Broad Arrow (Szeroka strzała)

Występowanie: zegarki Omega, m.in. Railmaster, Speedmaster.

Wskazówki te zostały opracowane przez firmę Omega w latach 50. XX wieku.



Odznaczają się wysoką czytelnością (także z uwagi na bogate wypełnienie substancją luminescencyjną) i surowym, technicznym sznytem. Są to wskazówki, których ramiona minutowe i godzinowe istotnie różnią się szerokością.

6. Wskazówki typu Katedralnego (alternatywnie: szkieletowego)

Przykłady: Zenith Pilot, Oris Big Crown Pointer Date, Montblanc 1858, Schaumburg Unikatorium Old Bridge.

Jak sama nazwa wskazuje, ich stylistyka wywodzi się z dużych wskazówek zegarów  montowanych na kościelnych wieżach. Wyróżniają się one ozdobnym wykonaniem.







Z uwagi na to, że zwykle są one w całości wypełnione substancją świecącą, często stosowane są w zegarkach typu pilot.

Druga nazwa, biorąca się od przyrównania wyglądu tych wskazówek do szkieletu, jest popularna we Francji, oraz we francuskojęzycznych grupach zegarkowych.

7. Wskazówki typu Dauphine (Delfin)

Przykłady: Jeager-LeCoultre Reverso Tribute Duoface Calendar, Vacheron Constantin Traditionnale, Carl F. Bucherer Manero. Angelus Chronographe Medical X Massena Lab.

Proste, a jednocześnie eleganckie wskazówki, których początek okresu stosowania sięga lat 40. XX wieku





W celu poprawy czytelności i zwiększenia kontrastu, często jedna z płaszczyzn ramienia wskazówki jest polerowana, a druga szczotkowana. Ich krój upodobania je do wskazówek typu Alpha, ale różnią się one szerokością u podstawy.

Wskazówki Dauphine są u podstawy najszersze, podczas gdy Alpha zwężają się w tym miejscu.

8. Wskazówki typu Fleur de Lys (Kwiat lilii)

Występowanie: Czapek & Cie.

Są to wskazówki o konserwatywnej, finezyjnej stylistyce, kojarzone z tradycyjny zegarmistrzostwem i zegarkami  kieszonkowymi.



W obocznych czasach, z uwagi na ich bardzo określony i sztywny styl, wskazówki te stosuje tylko kilka marek zegarmistrzowskich. Przykładem może być choćby firma Czapek & Cie, chętnie odwołująca się do tradycji zegarków kieszonkowych tworzonych przez patrona marki.

9. Wskazówki typu Leaf (Liść)

Występowanie: Schwarz Etienne „Manufacture Roma”, IWC Portofino.

Dla wskazówek typu Leaf charakterystyczną cechą jest płynnie zmieniająca się ich szerokość.



Wąskie u podstawy, stopniowo rozszerzają się, osiągając największą szerokość jeszcze w pierwszej części wskazówki. Potem, znowu płynnie, zwężają się przechodząc w długi cienki, dość długi „ogonek liścia”.  

Ten typ  wskazówek jest dość jednoznacznie kojarzony z zegarkami eleganckimi.

10. Wskazówki typu Lollipop (Lizak)

Występowanie: Tudor Submariner, Omega Seamaster 300.





Wskazówki Lollipop to kolejna linia, dla których ramię wskazówki godzinowej jest wyraźnie inne niż ramę minutowe. Ten rodzaj wskazówek tradycyjnie kojarzy się z zegarkami do nurkowania, i w tych modelach są one zazwyczaj pokryte substancją świecącą. Warto także zauważyć, że tytułowy lizak nie zawsze jest elementem wskazówki godzinowej.

We wskazanych przykładach to sekundnik jest wskazówką posiadającą zakończenie w opisywanym stylu.

11. Wskazówki typu Mercedes

Występowanie: większość zegarków Rolex.

Na podstawie zegarkowych źródeł nie można precyzyjnie określić, skąd wzięła się forma wskazówek typu Mercedes, ani kto jako pierwszy zaczął je stosować. Pomimo pojawiania się  w zegarkach różnych marek, wskazówki te najczęściej j kojarzone są z Rolexami.



Na rynku występują one jednak w produktach wielu markek i w niezliczonych wersjach, choć zwykle w zegarkach o sportowym zacięciu. W kolekcji Explorer pojawiły się one po raz pierwszy w modelu o numerze ref. 6150 w 1953 roku, zaś pierwszym Submarinerem z trójramienną gwiazdą był model z 1954 roku o nr ref. 6200.

We wskazówkach typu Mercedes  łatwo jest oczywiście odróżnić wskazówkę godzinową od minutowej.

12. Wskazówki typu Obelisque (Obelisk)

Występowanie: Tudor Fastrider,



Zgodnie z nazwą, wskazówki te mają kształt obelisku, a więc są szerokie u podstawy i zwężają się ku górze. Przyglądając się tej stylistyce można zaryzykować stwierdzenie, że wskazówki te znane już były starożytnym korzystającym ze wskazań zegara słonecznego.

13. Wskazówki typu Paddle (Wiosło)

Występowanie: Blancpain Fifty Fathoms.

Wskazówki Paddle zawdzięczają swoją nazwę dominującemu, prostokątnemu elementowi z wyprowadzoną z niego prostą pałką, przypominającą wiosło.



Prostokątne fragmenty od jednej strony łączą się z obręczą mocowania wskazówki poprzez wąski, prosty odcinek, oraz mają taki sam wąski element – pałkę, jako zakończenie wskazówki. Są one zwykle umieszczane w zegarkach w których śmiało możemy zanurzyć się w wodzie, więc kontynuują morskie i „mokre” przesłanie, wskazane dla niektórych powyżej opisanych wskazówek. Zwyczajowo wskazówka godzinowa jest szersza niż minutowa.

14. Wskazówki typu Pencil (Ołówek)

Przykład: Panerai Luminor.



Nazwa wskazówek Pencil jest efektem  skojarzenia ich kształtu z klasycznymi, drewnianymi ołówkami. Ich wygląd jest prosty w formie i zapewnia doskonałą czytelność wskazań, dzięki czemu udanie wpisuje się w wymogi stawiane zegarkom militarnym.

15. Wskazówki typu Plongeur (Nurek)

Występowanie: Omega Ploprof, Ball Engineer Master II.

Władający językiem francuskim wiedzą, że słowo Plongeur oznacza nurka, i to właśnie w zegarkach do nurkowania znajdziemy je najczęściej.



W najbardziej klasycznym wariancie ich wykonania, kojarzonym tradycyjnie ze sporym zegarkiem marki Omega, wskazówka minutowa występuje w odmiennym od pozostałych, kontrastowym, pomarańczowym kolorze. Ten zabieg wynika z konieczności dokładnego odczytywania upływu minut podczas nurkowania.

16. Wskazówki typu Skeleton (Szkieletowane)

Przykład: Bulova mechanical Hand Wind Skeleton Dial.



Można powiedzieć, że jest to grupa wskazówek której jedynym punktem wspólnym jest szkieletowa, czy też inaczej – ażurowa konstrukcja. Zamknięte przestrzenie wypełniające ażur wskazówek mogą, ale nie muszą być wypełnione masą świecącą.

17. Wskazówki typu Snowflake (Śnieżynka)

Występowanie: większość zegarków marki Tudor, między innymi Tudor Heritage Black Bay.
 
Te wskazówki powstały w celu odróżnienia „gorzej urodzonego” Tudora w stosunku do swojego większego brata – Rolexa, a z czasem stały się same stały znakiem rozpoznawczym zegarków Tudor.





Spora w tym zasługa francuskiej marynarki wojennej, która złożyła zamówienie na dużą partię Tudorów z tymi wskazówkami. Decydującym dla złożenia zamówienia było zapewnienie  standardów czytelności wymaganych przez flotę.



Współpraca układała się na tyle dobrze, że trwa do dziś, czego owocem są kolejne modele poświęcone tej formacji.

18. Wskazówki typu Spade (Pik)

Przykłady: Kikuchi Nakagawa Murakumo, Ulysse Nardin Marine.

Bardzo klasyczny i zachowawczy wygląd wskazówek, wywodzący się z zegarków kieszonkowych i zegarów stacjonarnych, jest do dziś chętnie stosowany w zegarkach kładących nacisk na morskie wzornictwo.



Wskazówki tego typu do dziś często występują w zegarkach reprezentujących tak zwane „tradycyjne” niemieckie zegarmistrzostwo. Wskazówka godzinowa kończy się kształtem odwzorowującym karciany znak „Pik”.

19. Wskazówki typu Sword (Miecz), alternatywnie znane pod nazwą Glaive

Występowanie: Cartier Drive, Omega Seamaster.

Tak, jak w większości z poprzednich opisywanych wskazówek, także ich nazwa pochodzi od kształtu przypominającego miecz.



W zależności od stopnia ażurowania ich powierzchni zmienia się ich zastosowanie.

Wykonane jako elementy pełne służą w zegarach eleganckich, bądź sportowych, a „dziurawe” wskazują czas w zegarkach nurkowych, bądź militarnych.

20. Wskazówki typu Syringe (Strzykawka)

Przykłady: zegarki marki Patek Philippe, Sinn 104 St Sa A.

Ostre zakończenia i duże, prostokątne powierzchnie - pozornie odcięte od oprawy wskazówki cienkim elementem łączącym - rzeczywiście mogą przywodzić wygląd strzykawki medycznej.



Przy dość dużej powierzchni elementów prostokątnych, za sprawą bardzo cienkich „igiełek” wieńczących ich końce, umożliwiają one precyzyjny i wygodny odczyt wskazań czasu. Dzięki stosunkowo szerokim elementom prostokątnym możliwe jest zastosowanie sporej dawki substancji świecącej, zapewniając w ten sposób dużą czytelność wskazań.

Rodzaje wskazówek w zegarkach - podsumowanie

Przedstawiając powyżej spotykane na rynku wskazówki do zegarków, zdaję sobie sprawę, że nie wyczerpuję tej tematyki. Na pewno można znaleźć wskazówki odmienne od powyższych, które może dziś nie są jeszcze bardzo popularne, a będą takimi w przyszłości.

Doskonałym przykładem mogą być choćby wskazówki zegarka nowej polskiej marki - Arach, które zaprojektowane przez jej właściciela są z jednej strony purystyczne, a z drugiej wizualnie bardzo atrakcyjne.

Zupełnie inną, grupę stanowią wskazówki dedykowane do konkretnego rodzaju zegarka, dla której przykładem może być choćby zegarek Spark polskiej marki Xicorr, które są odwzorowaniem wskazówek przyrządu pomiarowego z kokpitu samolotu Iskra (Spark).

Więcej artykułów tego typu znajdziesz w dziale – wiedza o zegarkach.

* konsultacja merytoryczna Władysław Meller