• Zegarki marki Tissot
  • Zegarki marki Fiyta
  • Zegarki marki Michel Herbelin
  • Zegarki marki Victorinox
  • Zegarki marki Aerowatch
  • Zegarki marki Ball
  • Zegarki marki Orient
  • Zegarki marki Citizen
  • Zegarki marki Bulova
  • Zegarki marki Rado
  • Zegarki marki Aviator Swiss Made
  • Zegarki marki Perrelet
  • Zegarki marki Alpina
  • Zegarki marki Błonie
  • Zegarki marki Prim
  • Zegarki marki Luminox
  • Zegarki marki Mudita
  • Zegarki marki Certina
  • Zegarki marki Grand Seiko
  • Zegarki marki Orient Star
  • Zegarki marki Oris
  • Zegarki marki G-SHOCK
  • Zegarki marki Frederique Constant
  • Zegarki marki Atlantic
  • Zegarki marki Omega
  • Zegarki marki Seiko
  • Zegarki marki Vostok Europe
  • Zegarki marki Roamer
  • Zegarki marki Epos
  • Zegarki marki Nomos
  • Zegarki marki Davosa
  • Zegarki marki Eberhard
  • Zegarki marki Junghans

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś


Mimo, że zegarki ze stoperem są relatywnie małą grupą wyrobów w całym zakresie produktów branży zegarmistrzowskiej, to warto na nie spojrzeć szerzej. Warto im się przyjrzeć od samego początku ich istnienia - od chwili pojawienia się pierwszych urządzeń do pomiaru krótkich odcinków czasu.

Co ważne, ze względu na - wydaje się zupełnie niewytłumaczalną - silną korelację historyczną dla zmian konstrukcyjnych w zespołach mechanizmu zegarka: stopera i automatycznego naciągu sprężyny, warto zrobić to w sposób wyjątkowy. Dla lepszej analizy zmian zespołu stopera, istotne daty zamieszczone zostały na osi czasu, na której znalazły się również zmiany konstrukcyjne w zespole automatycznego naciągu sprężyny zegarka. Na podstawie takiego zestawienia można wyciągnąć dość zaskakujące wnioski.

Oczywiście o rywalizacji przy próbie aplikacji tych dwóch zespołów w jednym zegarku wie szerokie grono osób zainteresowanych zegarkami, ale inne aspekty oddziaływania na siebie wydawałoby się niezależnych zespołów, także w historii rozwoju zegarków ze stoperem, trzeba poruszyć. Co więcej, jest to temat bardzo interesujący. Niezależnie od powyższego wywodu, zegarki mechaniczne ze stoperem wzbudzają dość duże zainteresowania pewnie także dlatego, że zespół stopera pojawia się często przy innych dodatkowych komplikacjach konstrukcji mechanizmu.

By przeprowadzić jak najlepszą analizę historyczną zegarków ze stoperem musimy wziąć pod uwagę istotne, kolejno następujące fakty i odkrycia zegarmistrzowskie związane bezpośrednio lub pośrednio z zegarkami z tą funkcją. Tak jak wspomniano powyżej, ze względu na bardzo istotne znaczenie automatycznego naciągu sprężyny dla historii zegarków ze stoperem, w zestawieniu podano także daty związane z rozwojem tej funkcjonalności zegarków. Dla czytelności zestawienia, tabele ograniczono tylko do wydarzeń związanych z zegarkami mechanicznymi, choć wpływu pojawienia się zegarków elektronicznych na zegarki mechaniczne, w tym na zegarki ze stoperem nie można pominąć.

Opublikowane w tabelach zegarkowe odkrycia, w bardzo przejrzystej formie przygotowanej specjalnie na potrzeby niniejszego opracowania, w zdecydowanej większości podane są w Kalendarium Ewolucji Mechanizmów na portalu Zegarki i Pasja.

Tak jak impulsem do większości odkryć i udoskonaleń jest chęć ułatwienia sobie życia, lub potrzeba pokonania kolejnych, nowych wyzwań, tak takie same motywy działania można zauważyć przy powstawaniu nowych rozwiązań konstrukcyjnych na drodze rozwoju zegarków ze stoperem.

Automatyczny naciąg i stoper – początki

Przeplatające się przez długi czas, ale zupełnie od siebie niezależne dokonania związane ze stoperem i z automatycznym naciągiem w historii branży zegarmistrzowskiej zaczęły się od tego drugiego – odkrycia automatycznego naciągu sprężyny zegarka w roku 1777.
Zegarki ze stoperem
Łatwo udowodnić, że to odkrycie dokonane przez Perreleta (a krótko później niezależnie także przez Bregueta) było rozwiązaniem zupełnie nietrafionym dla zegarków kieszonkowych.

Dlaczego?

Otóż ze względu na małą ruchliwość zegarka kieszonkowego, który spoczywał głównie w kieszonce kamizelki, automatyczny naciąg sprężyny nie miał możliwości działania przynoszącego poprawę funkcjonalności zegarka. W tym kontekście trzeba zauważyć, że od chwili wynalezienia tego rozwiązania, do roku 1924 – do chwili powtórnego wynalezienia automatycznego naciągu, ale już dla zegarka naręcznego, w automatycznym naciągu sprężyny nie odnotowano żadnych udoskonaleń, czy też odkryć.

Dla odmiany, od wynalezienia pierwszego stopera w roku 1816, widzimy sporo udoskonaleń dla tego zespołu odpowiedzialnego za pomiar krótkich odcinków czasu. Jego popularna dzisiejsza nazwa – chronograf, wywodzi się od odkrycia Nicolas Mathieu Rieussec’a, którego zegar, jeszcze do niedawna uważany za pierwszy stoper, rzeczywiście rejestrował upływ czasu poprzez zapis na papierze.

Na marginesie tego wynalazku trzeba zauważyć, że wskazana, przyjęta dla tego rodzaju przyrządów popularna nazwa „chronograf” jest dziś niepoprawna w aspekcie etymologii tego słowa, a także nazewnictwa wskazywanego Polską Normą. Niepoprawność ta jest od niedawna sygnalizowana przez niektórych wytwórców zegarków. Widząc tę niepoprawność, w naszym opracowaniu używamy tylko określeń: „stoper” i „zegarek ze stoperem”.

Zegarki ze stoperem

Szybki rozwój stoperów wynikał na pewno z chęci uatrakcyjnienia swoich wyrobów przez producentów, ale przede wszystkim był on wymuszany zapotrzebowaniem.

Tak w początkowym okresie, jak i dziś, powodem jest na pewno rywalizacja sportowa - jak choćby wyścigi konne. To właśnie dla pomiaru czasu w gonitwach koni użyty został po raz pierwszy chronograf Rieussec’a.

W późniejszym okresie, w czasie rozwoju motoryzacji, stoper stał się wręcz niezbędnym przyrządem do rejestracji wyników pomiarów. Dzięki coraz większym możliwościom telekomunikacji zmierzone wyniki były bez problemu szybko znane w każdym zakątku Ziemi.

Za przełomowe odkrycie dla rozwoju stoperów trzeba uznać wynalezienie w roku 1844, stosowanego do dziś, zerowania wskazań stopera poprzez zastosowanie krzywki sercowej. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że wynalezienie krzywki sercowej dzieli historię stoperów na dwa rozdzielne okresy. Przed i po tym odkryciu.

Co na pewno należy zauważyć to fakt, iż tuż po odkryciu krzywki sercowej, na firmamencie dokonań zegarmistrzowskich w zakresie stoperów, pojawiły się osoby, dla których w późniejszych latach pomiar czasu w sporcie, a co za tym idzie zegarki ze stoperem odegrały bardzo ważną rolę w historii ich firm – np. Edouard Heuer czy Gaston Breitling.

Szaleństwo na punkcie automatycznego naciągu sprężyny i uśpienie stoperów
Zegarki ze stoperem
Od chwili ponownego wynalezienia automatycznego naciągu sprężyny przez firmę Harwood w 1924 roku, do końca lat 60. XX wieku zainteresowanie tym zespołem „biło na głowę” zainteresowanie rozwojem zegarków ze stoperem. Automatyczny naciąg trafił idealnie w potrzeby użytkowników i dla zegarków naręcznych okazał się niezwykle funkcjonalny.

Od chwili odrodzenia się automatycznego naciągu sprężyny, poza aplikacją drugiego przycisku do obsługi stopera wynalezionego przez firmą Breitling i konstrukcją stopera typu flyback przez firmę Longines, rozwoju stoperów, czyli nowych odkryć z nimi związanych nawet w tak obszernym źródle, jakim jest Kalendarium ewolucji mechanizmów, nie zarejestrowano.

Zegarki ze stoperem

Taki brak znaczących dokonań można tłumaczyć tylko poprawnością istniejących wtedy konstrukcji, albo brakiem kolejnych wyzwań, a co za tym idzie brakiem zainteresowania dla zegarków ze stoperem.

Co więcej, nawet czas II Wojny Światowej, kiedy to zegarek ze stoperem - szczególnie w lotnictwie - był niemalże „przyrządem pokładowym”, nie odnotowujemy żadnych znaczących zmian w jego konstrukcji.

Dla odmiany w tym samym czasie konstrukcja automatycznego naciągu sprężyny przeżywała swój rozkwit. Od mechanizmu z wahnikiem odbojowym do swobodnie poruszającego się tego elementu, od naciągu przy jednym kierunku obrotu wahnika, do systemu sprzęgłowego i zapadkowego nakręcających sprężynę przy obrocie wahnika w dowolnym kierunku. Trzeba tutaj także wspomnieć o wykonaniu wahnika jako mikrorotora, czy też jako elementu peryferyjnego.

Z tych faktów można równocześnie wnioskować, że w tym czasie funkcjonalność automatycznego naciągu sprężyny była tak znacząca, tak decydująca o atrakcyjności produktu, że potencjalni kupujący nowe zegarki zupełnie nie byli zainteresowani nabyciem zegarka ze stoperem, gdyż tego rodzaju wyroby nie miały jeszcze wtedy automatycznego naciągu sprężyny. Z tego powodu zegarki ze stoperem przeżywały kryzys!

Czy Europa Star odpowiada za popularyzację zegarków ze stoperem?

W 1963 roku w wiodącym magazynie branżowym pojawił się artykuł o zegarkach ze stoperem, w którym zawarto następujące słowa: „Redaktorzy Europa Star wierzą w przyszłość zegarków ze stoperem i w pełni wspierają zegarmistrzów, którzy nie boją się poświęcać czas, by rozwijać zaniedbany rynek z niemożliwymi do oszacowania możliwościami”.

Zegarki ze stoperem

Czy były to prorocze słowa, które przepowiadały rozpoczęcie prac nad mechanizmem łączącym automatyczny naciąg sprężyny i stoper?

Wydaje się raczej, że wobec widocznego, małego zainteresowania zegarkami ze stoperem redaktorzy Europa Star swoim opracowaniem chcieli wspomóc firmy produkujące zegarki ze stoperem i oczywiście mające kłopoty z ich sprzedażą.

Powodem tej sytuacji był wskazany powyżej brak automatycznego naciągu sprężyny i… to musiało się zmienić!

Wielki wyścig z metą w roku 1969. Szwajcarzy z dodatkiem Seiko

Zegarki ze stoperem
Już na początku lat sześćdziesiątych szwajcarscy producenci zauważyli opisaną „niszę rynkową” -  możliwość sprzedaży i doskonałej promocji swoich marek przy wprowadzeniu zegarka z mechanizmem posiadającym tak automatyczny naciąg sprężyny jak i stoper.

Nad nowym mechanizmem od 1962 roku pracowała firma Zenith, a przełamując wiekowe niesnaski, w drugim, konkurencyjnym dla firmy Zenith zespole znalazły się marki Heuer, Breitling i Büren-Hamilton.

Te trzy marki podpisały umowę i w 1966 roku zaczęły się prace nad tajnym „projektem 99”. Obydwie grupy pracowały nie wiedząc nawet o konkurencji i każda zachowując swoje prace w wielkiej tajemnicy. Nad zegarkiem z automatycznym naciągiem sprężyny i stoperem pracowała w tym samym czasie także japońska firma Seiko.

Jakie były efekty tych prac?

Mimo, że marka Zenith swój mechanizm nazwała El Primero (pierwszy), trudno jest podać jednoznacznego zwycięzcę wyścigu. Jedni jako pierwsi pokazali prototyp, inni pracujące już modele. Co miałoby decydować o zwycięstwie? Trudno jednoznacznie przesądzić.

Zegarki ze stoperem

Zegarki ze stoperem

Do tego nie do końca wiadomo, kiedy prace ukończyli Japończycy, bo swoje zegarki sprzedawali tylko na lokalnym rynku.

W 1973 roku pojawił się kolejny konkurent na rynku - był nim doskonale dziś znany mechanizm Valjoux 7750 i… niewiele brakowało, by szybko przestał istnieć.

Jego producent w krótkim czasie od pojawienia się tego mechanizmu na rynku zdecydował się zaprzestać jego wytwarzania i zniszczyć całą dokumentację, oraz narzędzia niezbędne do jego produkcji. Ocalił go twórca projektu - Edmund Capt, który schował wszystkie „niezbędniki”. Ten mechanizm stał się później bardzo popularny. Był on wielokrotnie modyfikowany i rozbudowywany, tak przez aktualnego producenta – firmę ETA, jak i na potrzeby konkretnych producentów.

Do dziś jest on z sukcesem i często stosowany przez wielu producentów zegarków.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Rewolucja kwarcowa kończy „wyścigi”

25. grudnia 1969 roku na rynku pojawił się pierwszy zegarek kwarcowy – Seiko Quartz-Astron 35SQ, a w roku 1970 na targach w Bazylei szwajcarscy producenci zaprezentowali zegarki z mechanizmem Beta 21.

Rozwój zegarmistrzostwa dotyczył zegarków elektronicznych.

W 1974 roku nastąpił katastrofalny wzrost ceny złota. Miał on poważne konsekwencje dla branży eksportującej zegarki. W latach 1970–1974 cena złota wzrosła ponad czterokrotnie, a wartość dolara amerykańskiego wobec szwajcarskiej waluty spadła nawet o 40%. W rezultacie cena eksportowanych zegarków wzrosła nawet o 250%. W tym samym czasie firmy japońskie zalewały rynek tanimi zegarkami kwarcowymi.

Nastąpił największy kryzys w szwajcarskiej branży zegarkowej!

Dla odmiany producenci z Kraju Kwitnącej Wiśni dostarczali niedrogie elektroniczne zegarki, gdzie wśród wielu funkcji dodatkowych, bez problemu znaleźć można było także stoper. Taka sytuacja oczywiście spowodowała brak jakiegokolwiek zainteresowania rozwojem zegarków mechanicznych, w tym także tych ze stoperem, co oznaczało także zawieszenie wszelkich prac rozwojowych i technicznego „wyścigu” dla tego rodzaju zegarków.

Jedynym w aspekcie tematu tego opracowania, wartym odnotowania faktem, była produkcja mechanizmu kwarcowego z mechanicznym stoperem (kaliber 633) realizowana przez markę Jaeger LeCoultre.

Zegarki z tym mechanizmem pojawiły się w latach osiemdziesiątych, a u nas były dostępne przykładowo w modelach DaVinci SL marki IWC.

Odrodzenie się zegarmistrzostwa mechanicznego.
Czy odrodziły się też zegarki ze stoperem?


Od pierwszej połowy lat 80. XX wieku na światowe rynki powoli zaczęły wracać zegarki z kraju Helwetów. W pierwszym rzędzie były to wyroby elektroniczne ze wskaźnikiem analogowym (wskazówki), gdzie sztandarowym projektem był debiutujący na rynku w 1983 roku model Swatch, a w kolejnym kroku były też zegarki mechaniczne.

Jednoznaczny sygnał do powrotu zegarków mechanicznych na nadgarstki klientów dał wyjątkowy zegarek… ze stoperem!

W roku 1985 na targach w Bazylei firma IWC zaprezentowała rozbudowany konstrukcyjnie zegarek - model DaVinci Perpetual Calendar ze stoperem i… został on zamówiony przez kontrahentów marki liczbie w znacznie większej, niż spodziewali się tego sami oferenci.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Potwierdzeniem tego trendu była prezentacja na tych samych targach, w roku 1990, pierwszego zegarka naręcznego klasy Grande Complication.  

Obydwa zostały wyprodukowane na bazie mechanizmu Valjoux 7750, ale z zespołu wskazań, poza „fabrycznymi”: stoperem i datownikiem, każdy z nich ostatni został doposażony w unikatowe funkcje dodatkowe (rozbudowany wieczny kalendarz, wskazanie fazy Księżyca, repetycja – dla Grande Complication).

Użycie mechanizmu Valjoux przez firmę IWC zapoczątkowało… kolejny rozdział rywalizacji, tym razem dla obecnych wtedy na rynku mechanizmów ze stoperem i automatycznym naciągiem.

El Primero vs Valjoux

Jako że w chwili odrodzenia się mechanicznego zegarmistrzostwa, na początku lat 90. ubiegłego wieku, na rynku szerzej dostępne były tylko dwa mechanizmy ze stoperem i automatycznym naciągiem (Zenith El Primero, Valjoux 7750), to znalazły się one w wyrobach wielu różnych producentów. Fakt ten w sposób naturalny spowodował kolejną rywalizację o wyższy prestiż i uznanie dla każdego z nich.

Mechanizm El Primero przez wiele lat stosowany był przykładowo przez firmę Rolex, która już jako taka, swoimi wyrobami potwierdza bardzo wysoki poziom techniczny mechanizmów.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś
zdjęcia: www.longitudi.fi

Konstrukcja stopera w tym wyrobie opiera się na systemie wykorzystującym koło kolumnowe (swego rodzaju serce zespołu gwarantujące powtarzalność czynności), co w czasach po reaktywacji zegarmistrzostwa mechanicznego podkreślane było jako rozwiązanie wartościowsze. Przy takiej konstrukcji można też wykonywać stoper z jednym przyciskiem, a zerowanie nastaw jest czynnością ergonomicznie przyjemniejszą niż w mechanizmie z krzywką (takim jak przykładowo w Valjoux 7750).

Z drugiej strony mechanizm El Primero jest dość „miniaturowy” jak na dzisiejsze preferencje użytkowników i nawet umieszczony pod dużą tarczą (i w dużej kopercie) wymusza położenie mikrowskaźników stopera blisko centrum tarczy zegarkowej, co nie jest korzystnie postrzegane przez część zegarkomaniaków. Jego nieznaczne rozmiary przekładają się także na delikatność i ograniczenia w zakresie możliwości dołączania dodatkowych modułów, co jest jedyną drogą do zastosowania tak popularnych dzisiaj dodatkowych wskazań.

Rozwiązanie firmy Valjoux jest dobrze znane i uznane także z tego powodu, że istnieje wiele modeli wyjątkowych zegarków w różnych firmach zegarkowych, bazujących na tej konstrukcji. Przykładem może być wspomniany Grande Complication, ale także szerzej dostępny Da Vinci Perpetual firmy IWC, a także Indicator firmy Eterna - Porche Design. Mechanizm ten dla swoich sztandarowych i prestiżowych wyrobów stosowało też wiele bardziej popularnych u nas marek zegarkowych. Przykładem może być choćby popularyzująca u nas zegarki mechaniczne marka Maurice Lacroix z kolekcją Masterpiece, Chopard z modelami Mille Miglia Chrono, czy wiele modeli marki TAG Heuer. Mechanizmy wykonane na bazie Valjoux 7750 używali i cały czas stosują w swoich zegarkach firmy Longines, Tissot i Certina.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Ten mechanizm posłużył także jako baza do stworzenia serca wprowadzonego na rynek w roku 2019 najbardziej prestiżowego modelu marki Atlantic – zegarka Chronograph Universal.

Takie przykłady potwierdzają obiegową opinię o tym produkcie, jako o doskonałym „koniu pociągowym” dla różnorakich rozwiązań. Mechanizm ten będąc równocześnie częstym gościem Obserwatorium Astronomicznego w Neuchatel - badającym i przyznającym certyfikat chronometru wyrobom spełniającym wymagane, wysokie kryteria, stał się równocześnie synonimem wysokiej dokładności chodu.

Pomijając kwestię marek, które stosują w swoich zegarkach któryś z tych mechanizmów i wskazaną ergonomię ich obsługi, na uznanie przez koneserów największy wpływ miała dostępność każdego z nich. W tym względzie można powiedzieć, że model Valjoux był powszechnym, więc… z mniejszym prestiżem.

Nowi konkurenci w grupie zegarków ze stoperem i dalszy rozwój stoperów

Dalszy rozwój branży i stale osiągane wzrosty produkcji oraz sprzedaży musiały doprowadzić do pojawienia się kolejnych produktów w gronie zegarków ze stoperem i automatycznym naciągiem.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

Nie stało się to wcale bardzo szybko, choć dzięki nowoczesnym technikom projektowania nowe, ciekawe konstrukcje nie wymagały już na pewno upływu tak długiego czasu, jak było to dla pierwszych tego rodzaju modeli.

Nowe rozwiązania mechanizmów ze stoperem i automatycznym naciągiem sprężyny zaprezentowały przykładowo marki: Rolex w roku 2000, IWC - 2007, Breitling,- 2009,  TAG Heuer - 2009, Omega – 2011, Chopard - 2014.

Zegarki ze stoperem – od samego początku istnienia do dziś

O atrakcyjności zegarków mechanicznych wyposażonych w stoper świadczą kolejne, wskazane w tabeli, następujące już w nowym wieku odkrycia związane z dodatkową funkcją zegarka jaką jest stoper.

Biorąc pod uwagę obecne możliwości produkcyjne wydaje się, że procent zegarków mechanicznych wyposażonych w stoper oferowanych na rynku może w dalszym ciągu rosnąć.  

Publikacja ukazała się jako materiał edukacyjny PDF w ramach 2. edycji Wielkiej Matury z wiedzy o zegarkach

Redakcja Zegarki i Pasja


Tagi:

Tissot - Premium

REKLAMA

Zegarek dla nastolatka i… stulatka

Zegarek dla nastolatka i… stulatka

ZEGARKI I PASJA NA YOUTUBE

Atlantic 420

REKLAMA

Frederique Constant 420

REKLAMA

Sector 420

REKLAMA

Janeba Oris 420

REKLAMA

Epos 420

REKLAMA

Greenlogic 420

REKLAMA

SEIKO 420

REKLAMA

Bulova 420

REKLAMA

Seiko Astron – to w końcu kryzys cz...
Seiko Astron – to w końcu kryzys cz...
22.01.2021
Kalendarium ewolucji mechanizmów ze...
Kalendarium ewolucji mechanizmów ze...
12.02.2021

Podstrony producentów

Zegarki marki Aerowatch
Zegarki marki Alpina
Zegarki marki Atlantic
Zegarki marki Aviator Swiss Made
Zegarki marki Ball
Zegarki marki Bulova
Zegarki marki Błonie
Zegarki marki Certina
Zegarki marki Citizen
Zegarki marki Davosa
Zegarki marki Eberhard
Zegarki marki Epos
Zegarki marki Fiyta
Zegarki marki Frederique Constant
Zegarki marki G-SHOCK
Zegarki marki Grand Seiko
Zegarki marki Junghans
Zegarki marki Luminox
Zegarki marki Maurice Lacroix
Zegarki marki Michel Herbelin
Zegarki marki Mudita
Zegarki marki Nomos
Zegarki marki Omega
Zegarki marki Orient
Zegarki marki Orient Star
Zegarki marki Oris
Zegarki marki Perrelet
Zegarki marki Polpora
Zegarki marki Prim
Zegarki marki Rado
Zegarki marki Roamer
Zegarki marki Seiko
Zegarki marki Tissot
Zegarki marki Victorinox
Zegarki marki Vostok Europe
Dołącz do naszego newslettera
i bądź zawsze na bieżąco