• Zegarki marki Tissot
  • Zegarki marki Orient Star
  • Zegarki marki Oris
  • Zegarki marki Prim
  • Zegarki marki Orient
  • Zegarki marki Bulova
  • Zegarki marki Davosa
  • Zegarki marki Roamer
  • Zegarki marki G-SHOCK
  • Zegarki marki Vostok Europe
  • Zegarki marki Aerowatch
  • Zegarki marki Perrelet
  • Zegarki marki Rado
  • Zegarki marki Luminox
  • Zegarki marki Junghans
  • Zegarki marki Epos
  • Zegarki marki Montblanc
  • Zegarki marki Seiko
  • Zegarki marki Grand Seiko
  • Zegarki marki Ball
  • Zegarki marki Omega
  • Zegarki marki Alpina
  • Zegarki marki Certina
  • Zegarki marki Atlantic
  • Zegarki marki Michel Herbelin
  • Zegarki marki Błonie
  • Zegarki marki Citizen
  • Zegarki marki Frederique Constant
  • Zegarki marki Aviator Swiss Made

60 lat temu... kup zegarek marki Błonie!


W dniu 24. października 1959 roku z taśmy montażowej Zakładów Mechaniczno-Precyzyjnych Błonie, w Błoniu pod Warszawą zeszły pierwsze i dotychczas jedyne, produkowane seryjnie w Polsce zegarki mechaniczne. Te początkowe, oznaczone marką Błonie miały mały napis: „LICENCJA ZSRR”, ale w każdych kolejnych prezentowany był dumnie nasz swojski napis: „MADE IN POLAND”.


Made in Poland

Fakt pojawienia się pierwszych zegarków montowanych z dostarczonych przez Związek Radziecki części, na swojej pierwszej stronie w krótkiej notce ze zdjęciem odnotował nawet „organ ludu pracującego” – najważniejsza krajowa gazeta, czyli partyjna Trybuna Ludu. Miało to miejsce w jej wydaniu z dnia 25. października 1959 roku.

Obszerniejsza informacja o tajnikach produkcji w tej gazecie znalazła się w dwa dni później - 27. października.

Trybuna Ludu o zegarkach

Jawne i tajne

Uruchomienie produkcji zegarków w podwarszawskim Błoniu było z jednej strony drogą do rozwoju gospodarczego kraju, ale o czym nigdy się nie mówiło, było także sposobem na zamaskowanie rozwoju produkcji specjalnej przeznaczonej dla wojska.

Skupienie produkcji cywilnej i wojskowej pod jednym dachem była naturalną formą organizacji przemysłu, w szczególności w niespokojnych latach, więc oczywiście była ona obecna również u nas w cały czas trwającym wtedy okresie „zimnej wojny”. Takie rozwiązanie było swego rodzaju symbiozą tych dwóch rodzajów produkcji.

Produkcja cywilna pozwalała w naturalny sposób pozyskiwać nowoczesne technologie (w tym także rozwiązania licencyjne), szkolić kadry techników i inżynierów, oraz swobodnie rozbudowywać park maszynowy. Nie jest też tajemnicą, że takie współistniejące cywilne działy każdego z zakładów tego typu, w każdej chwili można było ewentualnie w pełniej ich mocy przestawić na wytwarzanie produktów oczekiwanych przez armię.


Zegarek Delfin

Forma uprzemysłowienia kraju

Trzeba zauważyć, że dla każdego funkcjonującego wówczas państwa, a szczególnie państwa będącego w procesie uprzemysławiania, budowa branży zegarmistrzowskiej, lub zbliżonej  do niej miało istotne znaczenie ekonomiczne. Zgodnie z zasadami tejże ekonomii opłacalność produkcji, szczególnie w przypadku ewentualnego eksportu wytwarzanych wyrobów jest tym większy, im większy jest tak zwany „wkład umysłowy” (a nie materiałowy) w proces wytwarzania.

W takim kontekście przyjęto także wezwanie Bolesława Bieruta wypowiedziane na IX Plenum KC PZPR nawołujące do uruchomienia w Polsce produkcji aparatów fotograficznych i zegarków naręcznych.[1]

Licencja jako droga rozwoju

Nie mając żadnej tradycji, czy idącego z nią w parze zawodowego doświadczenia w produkcji zegarków, najlepszą drogą do uruchomienia takiej „fabrykacji” było zakupienie odpowiedniej licencji. Mimo wielkiego uznania dla zegarków z kraju Helwetów, wybór licencjodawcy był z góry przesądzony. W tym aspekcie polityka nie dopuszczała innego niż Związek Radziecki licencyjnego partnera.

Trzeba równocześnie przyznać, że radziecki przemysł zegarkowy, dzięki zakupowi przez Rosję Sowiecką, w latach trzydziestych poprzedniego wieku mechanizmów i części do zegarków, a następnie także maszyn i technologii firmy Lip, zapewnił sobie niezłe podstawy do ich produkcji. Powojenny rozwój naukowy i techniczny, przy silnym nacisku na przemysł precyzyjny pozwolił Rosjanom zająć dobrą pozycję wśród zegarkowych producentów.

Potwierdzeniem dużego zaangażowania w przemysł zegarkowy było choćby stworzenie jednego, silnego ośrodka projektowego. Naukowo-Badawczy Instytut Przemysłu Zegarowego w Moskwie (NiCzasProm - Научно-исследовательский Институт Часовой Промышленности СССР), był zakładem wiodącym w branży, co oznaczało, że to on przygotowywał projekty wszystkich nowych mechanizmów przeznaczonych do produkcji w każdym z zakładów, oraz opiniował wszelkie proponowane zmiany. Przykładem nowoczesnego mechanizmu własnej konstrukcji Rosjan był ten – znany jako „Kirowskij”, który w drodze licencji zakupił zakład w Błoniu.


Blonex dla każdego

Negocjacje, zakup i wdrożenie licencji

Jak przekazywali uczestnicy negocjacji, tylko dzięki sprytowi udało im się nabyć licencję tego nowoczesnego i zgodnie z przekazem strony radzieckiej rozwojowego mechanizmu oznaczonego jako kaliber 2408. W umowie licencyjnej, którą podpisano w roku 1956 uzgodniono przekazywanie zmian dokumentacji (czego licencjodawca niestety nie zapewniał).

Inżynier Kazimierz Żelazkiewicz - „ojciec zegarkowej produkcji w Błoniu”, o zmianach parametrów produkcyjnych wprowadzanych dla zakupionego w drodze licencji zegarka dowiedział się w maju 1960 roku, trakcie swojego pobytu w Pierwszej Moskiewskiej Fabryce Zegarków w Moskwie, produkującej te właśnie mechanizmy. W tym czasie w Błoniu gotowe były już narzędzia do produkcji części mechanizmów i pierwsze partie wytworzonych wedle projektu „zerowego” mechanizmu elementów!

Licencja z Kraju Rad nie była wcale tania. „Za 1 arkusz, formatu A 4, płaciliśmy 4,20 rb. (1 rb. = 0,92 dol. USA). Wówczas średnia płaca miesięczna w ZSRR była poniżej 100 rb.” Do tego dochodziły problemy komunikacyjne, bo dokumenty przygotowywał instytut (NiCzasProm), a używała ich fabryka (IMFZ).[2]

Jest prawdopodobne, że Rosjanie nie podejrzewali, by wdrożenie licencji i produkcja własnych mechanizmów mogła nam się udać.


Zegarek Błonie

Pierwsze zegarki

Pierwsze zegarki - w tym także te z października 1959 roku były montowane z części w 100% pochodzących ze Związku Radzieckiego.

Jednak plany polskich inżynierów były zdecydowanie ambitniejsze. Mechanizm, to „grubsza sprawa” i na opanowanie jego produkcji potrzeba było czasu, ale tarcza, wskazówki, koperta i koronka (główka naciągowa) wytworzone w zakładzie w Błoniu pojawiły się już w kolejnej serii zegarków.


Dukat i Jantar i linia montażowa

„Ojciec polskiego mechanizmu” – inżynier Kazimierz Żelazkiewicz

Kazimierz Żelazkiewicz w Błoniu pojawił się w 15. lipca 1959 roku. Wydaje się, że był on w tamtym czasie jedyną osobą w Polsce, która mogła z powodzeniem podjąć się zadania uruchomienia tego typu produkcji.

Inżynier Żelazkiewicz jeszcze przed II Wojną Światową prowadził własną firmą produkującą zegary elektryczne (o ofercie były także zegary mechaniczne), oraz aparaty fotograficzne (na licencji). Zaraz po wojnie inżynier Żelazkiewicz uruchamiał produkcję w Łódzkiej Fabryce Zegarów (późniejszej Mera Poltik) i był jej pierwszym dyrektorem. Z zadaniem usunięcia błędu konstrukcyjnego migawki aparatu fotograficznego pracował także w Warszawskich Zakładach Foto-Optycznych.


Zegarek Wars i Głos załogi Błonie

Polski mechanizm

Wyprodukowania pierwszej, testowej partii 1000 sztuk mechanizmów własnej produkcji zakład podjął się do dnia 15 grudnia 1961 roku.

Udało się!!!

Wysiłkiem inżynierów, „artystów z narzędziowni” i całej załogi zakładu, wyprodukowano wszystkie części i złożono pierwsze kompletne mechanizmy. W nich tylko sprężyna napędowa, sprężyna włosowa i kamienie łożyskowe pochodziły z importu z ZSRR.

30 listopada 1961 roku inżynier Żelazkiewicz wręczył dyrektorowi zakładu paletę ostatnich 10 sztuk, z partii ponad 1000 zegarków z części własnej produkcji.

Zadanie uruchomienia produkcji polskich mechanizmów zostało wykonane!


Zegarek Błonie dla każdego

Wdrożenie licencji, a „Przyjaźń Polsko-Radziecka”

O udanym wdrożeniu licencji pracownicy Błonia z radością powiadomili swoich „towarzyszy” z moskiewskiej fabryki. Ci prawdopodobnie przestraszyli się zagrożenia dla ich własnego przemysłu. Już w marcu 1962 roku do zakładu w Błoniu dotarło zarządzenie o wstrzymaniu wytwarzania własnych mechanizmów i produkcji zegarków tylko na bazie dostarczanych z ZSRR części mechanizmów.

Taka decyzja „podcięła skrzydła” zaangażowanej i dumnej ze swojego osiągnięcia załodze zakładu. Przy wykluczeniu produkcji mechanizmu nie można  było też mówić o jakichkolwiek pracach rozwojowych z nim związanych.


Złocone zegarki z Błonia

Niepotrzebne maszyny i narzędzia

W efekcie takiej politycznej decyzji, specjalistyczne i specjalnie wytworzone narzędzia stały się bezużyteczne, a znacząca część zakupionych maszyn nie miała zastosowania w zakładzie. 

W ten sposób pieniądze przeznaczone na zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń zostały w dużej mierze wyrzucone w błoto. Do tego trzeba też zauważyć, że zakupy przeprowadzone z ominięciem embarga (przez Luksemburg i Wiedeń) były wyjątkowo kosztowne.

Podawany jako przykład wielowrzecionowy automat do obróbki płyt głównych mechanizmu nie doczekał się nawet rozkonserwowania i rozruchu zerowego, a później został prawdopodobnie sprzedany do Związku Radzieckiego.


Licencja ZSRR

Prasa o zegarkach z Błonia

Zakup licencji, montaż zegarków z części radzieckich, a w szczególności wdrożenie licencji i produkcja polskiego mechanizmu były powodem natężenia publikacji w prasie codziennej, magazynach technicznych, a nawet w Polskiej Kronice Filmowej.

Temat ten został jednak w środkach masowego przekazu drastycznie ucięty w chwili zakazu produkcji polskich mechanizmów. Milczenie takie było o tyle szkodliwe, że także w społeczeństwie wiedza o zegarkach z Błonia była znikoma, a dokonanie polskich inżynierów poszło w niepamięć.

Nazwy zegarków z Błonia

Niewiele wiadomo o źródle pochodzenia patriotyczno i narodowo brzmiących nazwach modeli zegarków.  Wyjątkiem jest oczywiście pierwsza nazwa - „Błonie”, która została wybrana z propozycji przesłanych na konkurs ogłoszony w prasie. Nazwy: Błonie Super i Blonex, były na pewno modnymi dla czasu ich pojawienia się na tarczach zegarków przeróbkami na nowoczesne i proeksportowe ich odpowiedniki. Nazwa Blonex Antymagnetyczny była pochodną wymagań stawianych temu zegarkowi na etapie produkcji.

O źródle pochodzeniu pozostałych nazw modeli zegarków, to jest: Alfa, Arras, Atlas, Bałtyk, Delfin, Dukat, Jantar, Kurant, Lech, Polan, Wars, Zodiak niestety nic nie wiadomo.


Zegarek Błonie dl każdego

Zakończenie produkcji zegarków

W 1968 roku produkcja zegarków została wygaszona, a ostatnia ich partia w liczbie 1700 sztuk, kierowana do oficerów polskiego lotnictwa została wyprodukowana w roku 1969.

Ponad milion zegarków z Błonia i wiedza o nich

W ciągu dekady zegarkowej produkcji w Błoniu, z taśm montażowych zakładu zeszło ponad 1,2 miliona zegarków. W chwili ich pojawienia się na rynku były one konkurencyjnymi dla dominujących na nim produktów radzieckich. Po zakończeniu produkcji, a szczególnie na skutek rewolucji kwarcowej zegarkowe wyroby z Błonia poszły w zupełną niepamięć.

Szersze zainteresowanie zegarkami z Błonia było zasługą zgrupowania się osób poszukujących wiedzy o tych zegarkach na funkcjonującym już wtedy forum dyskusyjnym Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków. Dodatkowo znaczenie miało także opublikowanie wspomnień inżyniera Kazimierza Żelazkiewicza, oraz książek: Profesora Zdzisława Mrugalskiego „Przemysł Zegarowy w Polsce” i  historii zakładu w Błoniu pana Jerzego Bezpałko.

Kolejnym istotnym dla wzrostu zainteresowania i propagacji wiedzy o zegarkach z Błonia krokiem była pierwsza wystawa tych zegarków, która miała miejsce w salonie odCzasu doCzasu w warszawskich Złotych Tarasach w roku 2010. Jej naturalnym następstwem była książka autora niniejszego opracowania: „Przystanek: Zegarek. Zegarki i przystawki balansowe z Błonia”. Ta właśnie pozycja stała się dla wszystkich kolekcjonerów zegarków z Błonia i osób zainteresowanych tematem wręcz niezbędnym przewodnikiem.


Zegarek Jantar z Błonia

Ciekawe, warto opisania zdarzenia dotyczące zegarkowej produkcji nie skończyły się oczywiście wraz z zakończeniem prac nad własnym mechanizmem w zakładzie w Błoniu. Nie wszystkie ciekawe tematy zostały podane w sposób wyczerpujący w podanych źródłach.

Z OSTATNIEJ CHWILI!!!

Wystawa zegarków w Błoniu

W dniu 26. października o godzinie 14.00 w sali wystaw czasowych Muzeum Ziemi Błońskiej w Błoniu, al. Norwida 1 nastąpi uroczyste otwarcie wystawy: BŁONIAKI. Zegarki ZMP Błonie z kolekcji Piotra Zawadzkiego.
Na wystawę, a w szczególności na jej otwarcie zapraszają Burmistrz Miasta Błonie i Dyrektor Muzeum.

Niektóre, uzupełniające wiedzę tematy zostały już poruszone i już znalazły się w dziale portalu Zegarki i Pasja obejmującym historię zakładu i zegarków z Błonia (Zegarki z Błonia).

Jest jeszcze wiele do zrobienia!

Niezwykli ludzie, standardowe i wyjątkowe  modele zegarków wymagają oczywiście kolejnych, specjalnych opracowań.

Można mieć tylko nadzieję, że takie materiały pojawią się już niedługo. Te na portalu Zegarki i Pasja publikowane będą w dziale Zegarki z Błonia.


Władysław Meller


[1] Polskie Towarzystwo Historii Techniki, Inżynierowie Polscy XIX i XX wieku, Tom X, str. 226

[2] Polskie Towarzystwo Historii Techniki, Inżynierowie Polscy XIX i XX wieku, Tom X, str. 228


Tissot - Premium

REKLAMA

Magazyn ZIP - Wszystkie wydania

MAGAZYN Zegarki i Pasja - Wszystkie wydania

ZEGARKI I PASJA NA YOUTUBE

Janeba Oris 420

REKLAMA

Atlantic 420

REKLAMA

Greenlogic 420

REKLAMA

Sector 420

REKLAMA

Epos 420

REKLAMA

Frederique Constant 420

REKLAMA

Montblanc 420

REKLAMA

Polski mechanizm w polskich zegarka...
Polski mechanizm w polskich zegarka...
14.07.2019
W Błoniu wystawa zegarków... „BŁONI...
W Błoniu wystawa zegarków... „BŁONI...
29.10.2019

Podstrony producentów

Zegarki marki Aerowatch
Zegarki marki Alpina
Zegarki marki Atlantic
Zegarki marki Aviator Swiss Made
Zegarki marki Ball
Zegarki marki Bulova
Zegarki marki Błonie
Zegarki marki Certina
Zegarki marki Citizen
Zegarki marki Davosa
Zegarki marki Epos
Zegarki marki Frederique Constant
Zegarki marki G-SHOCK
Zegarki marki Grand Seiko
Zegarki marki Junghans
Zegarki marki Luminox
Zegarki marki Maurice Lacroix
Zegarki marki Michel Herbelin
Zegarki marki Montblanc
Zegarki marki Omega
Zegarki marki Orient
Zegarki marki Orient Star
Zegarki marki Oris
Zegarki marki Perrelet
Zegarki marki Polpora
Zegarki marki Prim
Zegarki marki Rado
Zegarki marki Roamer
Zegarki marki Seiko
Zegarki marki Tissot
Zegarki marki Vostok Europe
Zegarki marki Xicorr
Dołącz do naszego newslettera
i bądź zawsze na bieżąco