W długiej historii zegarmistrzostwa niestety niezbyt często pojawiają się nazwiska polskich zegarmistrzów lub przedsiębiorców, którzy zasłynęli z wynalezienia rewolucyjnych rozwiązań technicznych, bądź też założyli przedsiębiorstwa produkujące czasomierze.
Jednakże, jeśli zagłębimy się nieco bardziej w dzieje różnych manufaktur, okazuje się, iż natrafimy na wzmianki o Polakach, którzy zapisali się na kartach historii, co więcej – dwóch z nich jest bezpośrednio związanych z prestiżową, doskonale znaną na całym świecie manufakturą Patek Philippe!
Mowa oczywiście o Antonim Norbercie Patku i Franciszku Czapku.
W tym artykule interesuje nas bardziej postać tego drugiego dżentelmena, Pana Czapka - wybitnego, polskiego zegarmistrza (pochodzącego z Czech), którego osiągnięcia były przez długi czas nieco zapomniane przez branżę oraz tradycyjne zegarmistrzostwo.
Czapek urodził się w 1811 roku, w 1832 - tuż po upadku Powstania Listopadowego - wyemigrował z Polski do Szwajcarii. Jeszcze tego samego roku, polski zegarmistrz zawiązał ze szwajcarskim kolegą „po fachu” swoją pierwszą spółkę zajmującą się produkcją zegarków. W ten sposób powstał zakład CZAPEK & MOREAU.
Panowie Czapek i Patek spotkali się w roku 1836. Patek był również polskim emigrantem, którego doświadczenia zawodowe związane były z wojskiem. To ponoć właśnie Czapek wprowadził Patka w arkana wiedzy zegarmistrzowskiej, i to także on przedstawił go przyszłej żonie.
1 maja 1839 roku, Antoni Patek i Franciszek Czapek podjęli decyzję o współpracy – założyli w Genewie przedsiębiorstwo pod nazwą PATEK, CZAPEK & CIE. Czapek został szefem odpowiadającym za sferę zegarmistrzowską, podczas gdy Patek prowadził bieżącą działalność spółki i odpowiadał za sprzedaż. Ich zakład produkował około 200 zegarków rocznie.
Dzięki temu partnerstwu powstało kilka naprawdę wyjątkowych czasomierzy, które dziś znajdują się w zbiorach najbardziej zamożnych miłośników historycznych dzieł sztuki zegarmistrzowskiej.
Ich wspólna działalność trwała 6 lat, a po rozłące w maju 1845, Patek założył nową firmę noszącą jego imię, a Czapek wraz z nowym partnerem biznesowym – Juliuszem Gruzewskim - założył zakład także pod własnym nazwiskiem: Czapek & Cie.
Nowa spółka Czapka rozkwitała. Stał się on nadwornym zegarmistrzem Sądu Cesarza Napoleona III, miał swoją pracownię w Genewie, sklep w Paryżu - na Placu Vendome, oraz drugi sklep w Warszawie.
Sam Czapek napisał w języku polskim książkę o zegarmistrzostwie, wydaną drukiem w roku 1850 - "Słów kilka o zegarmistrzowstwie" (pisownia oryginalna).
Dziś, po wielu latach, osiągnięcia Franciszka Czapka zostają przypomniane, co więcej, jego dziedzictwo ma szansę na prawdziwy renesans. Powstała bowiem marka założona przez prywatnych inwestorów, dla której nie tylko w nazwie - "Czapek & Cie", właśnie Franciszka Czapka przyjęto jako jej patrona.
Firma ta zaprezentowała ciekawe czasomierze z kolekcji Quai des Bergues, których mechanizm nawiązuje do dokonań polskiego zegarmistrza.
Quai des Bergues to pierwsza kolekcja zegarków zaprezentowana przez szwajcarską markę Czapek & Cie Geneve, w ramach której oferowanych jest 6 różnych modeli czasomierzy.
Nazwa kolekcji pochodzi od nazwy ulicy na której mieścił się niegdyś zakład Czapka.
Poszczególne modele różnią się od siebie detalami - kolorystyką oraz wskazaniami dodatkowymi jakie oferują. Każdy model z tej serii można spersonalizować zgodnie z preferencjami klienta.
Producent zaprojektował także trzy rodzaje tarcz, na których obok wskazania czasu prezentowany jest wskaźnik rezerwy chodu i dzień tygodnia (po francusku lub angielsku). Te dwa wskazania są ze sobą ciekawie powiązane. Poprawne wskazania dnia tygodnia (dla wersji z tym wskazaniem) uzyskujemy tylko przy nakręcaniu zegarka "do oporu" w niedzielę.
Koperta o średnicy 42,5 mm skrywa wewnątrz mechanizm SXH1, który pod względem wizualnym bardzo przypomina mechanizm używany w zegarku kieszonkowym produkowanym w 1850 roku.
Historyczny mechanizm został opracowany przez Czapka wraz z marką Chronode - firmą z Le Locle, której właścicielem był Jean-François Mojon. Obecne rozwiązanie łączy oczywiście wszystkie korzyści płynące z nowoczesnych rozwiązań technicznych stosowanych we współczesnym zegarmistrzostwie.
Mechanizm wyposażony jest w ręczny naciąg sprężyny napędowej, posiada 31 kamieni łożyskujących, i działa z częstotliwością oscylacji balansu = 21 600 wahnięć na godzinę. Z racji zastosowania dwóch bębnów, werk ten oferuje imponującą rezerwę chodu wynoszącą 168 godzin (czyli aż siedem dni !).
Czasomierze z kolekcji Quai des Bergues prezentują moim zdaniem doskonały przykład klasycznego, ponadczasowego wzornictwa. Poszczególne modele wyposażone są w koperty wykonane z różowe złota, białego złota, tytanu lub stali typu XO.
Koperta ze stali XO to produkt wytwarzany specjalnie dla marki Czapek & Cie. przez LAB w La Chaux-de-Fonds. Jest to nowość w świecie zegarmistrzostwa, która ma szansę stać się hitem, gdyż jej główną cechą, a zarazem zaletą, jest wysoka odporność na korozję.
W czasomierzach z kolekcji Quai des Bergues producent zastosował dość nietypowy układ subtarcz, co związane jest z czerpaniem inspiracji do ich stworzenia ze starych zegarków kieszonkowych tworzonych przez Czapek & Cie.
Lewa subtarcza prezentuje upływ sekund, natomiast prawa oferuje różne wskazania, w zależności od modelu jaki wybierzemy. Tego typu układ z pewnością nadaje zegarkom indywidualny, oryginalny wygląd, który może stanowić charakterystyczną cechę modeli z tej kolekcji.
Tarcza w modelu wyposażonym w złotą kopertę wykonana została z mosiądzu, a następnie pokryta emalią, co może stanowić prawdziwą gratkę dla wielbicieli bardzo tradycyjnych, nawiązujących do historii czasomierzy. Zastosowanie emalii bez wątpienia dodaje elegancji i stanowi nawiązanie do historii marki.
Modele wyposażone w koperty ze stali i tytanu otrzymały zdecydowanie bardziej nowoczesne wykończenie tarcz, czego efektem jest znacznie bardziej sportowy wygląd. Prawdopodobnie modele te kierowane są do nieco młodszej, mniej konserwatywnej klienteli.
Zegarki z prezentowanej kolekcji oferują dość niski poziom wodoszczelności, gdyż wynosi on jedynie 30 metrów. Każdy egzemplarz wyposażony jest natomiast w szafirowe szkło z powłoką antyrefleksyjną oraz pasek wykonany ze skóry aligatora.
Ceny za poszczególne modele w ramach serii Quai des Bergues wynoszą:
9 950 € za wersję z kopertą ze stali XO,
14 900 € z kopertą z tytanu,
24 300 € z kopertą z różowego złota,
24 900 € za wersję z kopertą z białego złota.
Zaprojektowanie i stworzenie kopert oraz własnego mechanizmu, jak również produkcja wszystkich egzemplarzy w ramach pierwszej serii modeli Czapek & Cie. z kolekcji Quai des Bergues kosztowała 0,5 mln franków szwajcarskich i została sfinansowana przez prywatnych inwestorów, a także przyjaciół reanimatorów marki.
Kolejny etap rozwoju marki Czapek & Cie. spoczywa w rękach zwolenników i sympatyków tego projektu, gdyż fundusze na dalszą ekspansję oraz tworzenie kolejnych czasomierzy zbierane będą na europejskim portalu crowd funding’owym: Raizers.
Celem jest zebranie miliona franków szwajcarskich, aby rozszerzyć zakres i zintensyfikować produkcję.
Osoby zainteresowane czasomierzami mogą odwiedzić oficjalną stronę marki Czapek & Cie.
Autor: Maciej Kopyto
*zdjęcia z oficjalnej strony marki Czapek & Cie.