Co łączy Brytyjską królową Wiktorię, papieża Piusa IX, króla Włoch Wiktora Emanuela III i Egipskiego księcia Husseina Kamala? Do tego grona można jeszcze dodać Johna Lennona z prezentem urodzinowym i Paula McCartneya z prezentem ślubnym?
Wszyscy wymienieni byli dumnymi posiadaczami wyjątkowych zegarków sygnowanych nazwiskiem Polaka, którego 205 rocznicę urodzin obchodziliśmy niedawno, bo 14 czerwca - pisaliśmy o tym ważnym dniu w ciekawej publikacji: Na jubileusz Antoniego Norberta Patka. Rozważania
„Piaski Luterskie pod koniec XVII wieku liczyły 240 mieszkańców, w tym 53 Żydów, a znajdowały się w nim: szkoła, zbór Ariański i Kalwiński. Tam w dniu 14 czerwca 1812r, (wg niektórych źródeł w 1811r) urodził się Antoni Norbert Patek, syn Anny Piaseckiej ze Skoczylasów i pochodzącego z drobnej szlachty byłego kapitana armii, pisarza skarbowego Księstwa Warszawskiego Joachima Patka herbu Prawdzic.
W kamienicy oznaczonej numerem 60 przy ulicy Luterskiej rodzina Patków mieszkała do 1821 roku. Wtedy to 10 letni Antoni wraz z rodzicami i starszą siostrą (ur. 20 sierpnia 1801) przeniósł się do Warszawy.”
W ten, lub bardzo podobny sposób rozpoczynają się wszelkie życiorysy tego naszego wielkiego Polaka. Jak się jednak okazuje - w świetle ostatnio pokazanego dokumentu, który po raz pierwszy zaprezentowany został na forum Klubu KMZiZ - Antoni Norbert Patek urodził się, a jakże, w Piaskach, ale nie w Piaskach Luterskich, a w Piaskach… Szlacheckich.
Teraz więc powyższa część życiorysu Antoniego Norberta Patka publikowana w różnych miejscach będzie musiała zostać skorygowana. Co było dalej, otóż:
25 stycznia 1828 w Warszawie w wieku 60 lat zmarł Joachim Patek. W związku z tym 17 letni wówczas Antoni musiał zająć się utrzymaniem rodziny. Kilka miesięcy po śmierci ojca, wstąpił do wojska Królestwa Polskiego i służył w Pierwszym Pułku Strzelców Konnych Jazdy Augustowskiej. W, tym samym pułku w stopniu kapitana służył Franciszek Patek - przyrodni brat Antoniego.
Antoni Norbert Patek brał czynny udział w Powstaniu Listopadowym, a w potyczkach był dwukrotnie ranny.
Doceniony za jego waleczną postawę, w dniu 27 lutego 1831 roku został awansowany na podporucznika Jazdy Augustowskiej, a 3 października 1831 został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (nr 3489).
Istnieją dwie odmienne wersje zdarzeń, które wskazują jak potoczyło się życie Antoniego, zaraz po upadku powstania listopadowego. Jedna droga prowadzi do wsi Gorczewice, gdzie 5 października 1831 roku miałby on przekroczył granicę pruską i tam na polecenie generała Bema kierować punktem etapowym dla powstańców emigrujących na Zachód.
Inni zaś twierdzą, iż zaraz po przegranym powstaniu w 1831 roku udał się do Francji.
Niezależnie od tego, czy Patek był kierownikiem punktu etapowego dla emigrujących żołnierzy, czy też od razu po powstaniu trafił do Francji, pewne jest że pierwszym miejscem w którym Antoni Patek zagościł na dłużej, było francuskie Bourges.
Wybrany po rewolucji król Ludwik Filip, zważywszy na wielką sympatię jaką Francuzi darzyli nas Polaków, zdecydował się wpuścić polskich emigrantów do Francji, jednak z obawy na wzrost nastrojów rewolucyjnych nie pozwolił im osiedlać się w Paryżu.
Emigranci zostali rozlokowani w pięciu tzw. „zakładach”. W rzeczywistości były to miejsca w którym żołnierze mogli wyleczyć rany, nabrać sił, a w trakcie pobytu dostawali niewielki zasiłek. Posiadali także swoją formalną reprezentację, zwaną Radą Polaków.
25 czerwca 1833 roku, w wieku 22 lat, Patek został wysłany w głąb Francji, „ku lepszej przyszłości i pełniejszej asymilacji”. Pierwszym przystankiem na jego drodze była miejscowość Cohors, a następnym Amiens, gdzie przez dwa lata pracował w drukarni jako zecer. Pod naciskiem rosyjskiego cara, Francja wydała niekorzystny dla Polaków dekret zmuszający emigrantów do opuszczenia gościnnej Francji, motywując wydanie tegoż dekretu domniemaną działalnością rewolucyjną i konspiracyjną.
Antoni Patek był utalentowanym człowiekiem, między innymi był świetnym handlarzem, a swoje zdolności wykorzystywał zajmując się handlem likierami i winami. Działalność tę prowadził w miejscowości Veroux niedaleko Genewy, gdzie znalazł się po opuszczeniu Francji. W tym czasie uczęszczał też na warsztaty prowadzone przez szwajcarskiego malarza, pejzażysty i rytownika Alexandre Calame.
Czas dzielony między naukę i pracę urozmaicały Patkowi podróże do Francji oraz spotkania z przyjaciółmi. Jednym z nich był Franciszek Czapek, Polak czeskiego pochodzenia, który pracował wcześniej w Warszawie jako zegarmistrz, i tak jak Patek był powstańcem. Ta znajomość odmieniła los tułacza i emigranta - poprzez Czapka poznał rodzinę Moreau.
Bywając gościem w ich domu został namówiony do podjęcia działalności w zegarkowej branży, i tam też poznał swoją przyszłą żonę – siostrzenicę gospodarza - Marie Adelaide Elisabeth Thomasine Dénizart.
Pierwsze osiem lat pracy w zegarmistrzowskiej branży Antoni Patek skupował mechanizmy zegarków wykonane przez najlepszych fachowców, a następnie zlecał ich oprawę artystom. Do wykonywania obudów czasomierzy wykorzystywał utalentowanych rzemieślników, którzy korzystali z metody złotnictwa i grawerstwa, a także sztuki emalierskiej i malarstwa miniaturowego.
1 maja 1839, w wieku 28 lat Antoni Patek wraz z Franciszkiem Czapkiem utworzyli manufakturę wytwarzającą zegarki pod nazwą „Patek, Czapek & Cie”.
Firma mieściła się w jednym z najdroższych miejsc w Genewie, przy Quai General Guisan, a zatrudnienie znajdowali w niej polscy zegarmistrzowie - emigranci przybywający do Szwajcarii z Królestwa Polskiego.
Początkowo partnerzy wraz z zatrudnionymi zegarmistrzami ze względu na dużą konkurencje wykonywali zegarki na zlecenie.
Trafiały one do Polaków – arystokratów, którzy także musieli emigrować z kraju.
Każdy z nich był zdobiony motywami patriotycznymi i narodowo-religijnymi, co do perfekcji opanował Antoni Patek.
10 lipca 1839 roku, Antoni i Marie pobrali się.
Dwa lata po ślubie, w czerwcu, na świat przyszedł ich pierwszy syn - Bolesław Joseph Alexandre Thomas, który niestety zmarł kilka miesięcy po urodzeniu. Kolejne dzieci przyszły na świat po dłuższym czasie - syn, Leon Mieczysław Wincenty urodzony 19 lipca 1857 roku oraz córka - Maria Jadwiga urodzona 23 października 1859.
W 1843 roku, Patek został naturalizowany w Genewie, przyjmując tym samym szwajcarskie obywatelstwo.
Dwa lata później, w wieku 33 lat, Antoni Patek wyruszył na wystawę w Paryżu, by pokazać zegarki firmy na szerszym rynku. Ta wizyta okazała się przełomowa, przede wszystkim ze względu na poznanie Adriana Philippe’a - francuskiego konstruktora i zegarmistrza.
W 1845 r., ze spółki Czapka i Patka odchodzi ten pierwszy – nie do końca wiadomo, czy działo się to z powodu wygaśnięcia umowy, czy też w związku z nieporozumieniami na tle finansowym.
Jego miejsce zajmuje Philippe.
Od 1851 roku marka pod nową nazwą - "Patek Philippe" rozpoczyna swój dynamiczny rozwój, a panujący w niej porządek został opisany w jednej z gazet jako "niemal militarny”.
Zdaniem Profesora Mrugalskiego, Honorowego Prezesa Klubu Miłośników Zegarów i Zegarków, niebagatelny wpływ dla rozstania się partnerów przedsięwzięcia miało podejście do nowinek technicznych w zegarmistrzostwie. Patek – jak wynika choćby z przyjaźni z Adrianem Philippe, był zwolennikiem umiejętnego wprowadzania nowości, a Czapek był konserwatystą w tym zakresie. O takim podejściu Franciszka Czapka świadczą słowa jego książki, która została wydana w Lipsku w roku 1850 roku.
Antoni Patek nigdy nie zapomniał skąd pochodzi i gdzie są jego korzenie.
Nieustanie udzielał się w środowisku polonijnym i wspierał różnorakie inicjatywy, jak choćby powstanie biblioteki polskiej w Genewie. W 1846 roku wstąpił do Towarzystwa Demokratycznego Polski, bacznie obserwował rozwój sprawy polskiej, kontaktował się z Adamem Jerzym Czartoryskim, pomagał bojownikom Wiosny Ludów i Powstańcom Styczniowym. Pozostał też wiernym i aktywnym działaczem katolickim, za co od papieża Piusa IX otrzymał tytuł hrabiowski (herbu Prawdzic).
W 1851 r. tandem Patek - Philippe zdobył złoty medal na Wystawie Światowej w Londynie, ale przełomowym momentem dla przedsiębiorstwa była odbywająca się w tym samym roku wystawa w Londynie, po której, królowa Wiktoria i książę Albert stali się pierwszymi wybitnymi właścicielami tych ekskluzywnych czasomierzy. Za ich przykładem poszły następne ważne osobistości i tak blisko trzydzieści koronowanych głów sukcesywnie wchodziło w posiadanie zegarków marki Patek Philippe.
W 1868 r. następuje kolejna rewolucja w działalności marki. Firma "Patek Philippe" stworzyła jeden z pierwszych na świecie – a może nawet pionierski - model zegarka na rękę wykonany dla węgierskiej księżnej Kocewicz.
W tym samym roku przyszedł na świat car Mikołaj II, który później stał się wręcz nałogowym kolekcjonerem zegarków Patek Philippe. Ponieważ firma nie nadążała z zamówieniami, car dostał list, że kolejnego zegarka nie otrzyma ze względu na długi proces produkcyjny tego typu urządzeń. Car wytrzymał miesiąc, następnie zapakował w pudło zapas złota i emalii i wysłał do Genewy razem z listem, w którym skarżył się na zaburzenia potencji spowodowane zmartwieniami z powodu braku kolejnego zegarka w kolekcji. W swoich publikacjach opowiadał o tym Lucjan Świetlicki - historyk i publicysta, mieszkaniec Piasków.
Antoni Patek zmarł w Genewie we wtorek 1 marca 1877 roku. Został pochowany na miejscowym cmentarzu w Chatelaine. Śmierć Antoniego Patka skutkowała przechodzeniem firmy z rąk do rąk, jednak niezależnie od tego firma zachowała swoją nazwę i jakość wyrobów. Od 1932 roku jest w rękach rodziny Sternów i cały czas utrzymuje pozycję lidera w branży.
W 1989 roku świat ujrzał zegarek Patek Philippe Calibre 89 wykonany dla uczczenia 150. rocznicy założenia firmy. Został określany jako „najbardziej skomplikowany zegarek na świecie”, jego wykonanie zajęło zegarmistrzom i konstruktorom blisko 10 lat pracy.
Od 1996 roku wizytówką firmy jest manufaktura w Plan-les-Ouates oraz w Perly, a salony firmowe PATEK PHILIPPE znajdują się obecnie w Genewie, Paryżu, Londynie i Nowym Jorku.
W 1999 roku zegarek wykonany w 1933 roku na zamówienie amerykańskiego bankiera Henry Graves’a, trafił na licytację w Domu Aukcyjnym Sotheby’s. Aukcja zakończyła się wielkim sukcesem, a zegarek został sprzedany za ponad jedenaście milionów dolarów. Wszystkie zegarki do dziś produkowane są w myśl zasad Antoniego Patka: „ jakość produkowanych zegarków musi być utrzymywana na najwyższym możliwym do osiągnięcia poziomie, a nowe wynalazki i rozwiązania muszą być wprowadzane w umiejętny sposób, tak by zyskać przewagę techniczną nad konkurencją” .
11 listopada 2014 roku ten wskazany powyżej wyjątkowy zegarek trafił ponownie na aukcję. W jej trakcie cena zegarka przekroczyła oczekiwania wszystkich, gdyż pobity został rekord ustanowiony przed piętnastoma latami. Supercomplication sprzedany został za astronomiczną kwotę 23 983 140 USD (23 237 000 CHF), przy czym cena wywoławcza zegarka ustalona była na poziomie 15 mln Franków Szwajcarskich. W licytacji wzięło udział pięciu miłośników wyjątkowych czasomierzy, a szczęśliwy nabywca pozostał anonimowy.
W 1999 roku, następne pokolenie Sternów nabyło budynek Art. Deco przy Rue des Vieux-Grenadiers 7 i tam postanowili stworzyć „zegarkowe sanktuarium”. W 2001 roku odbyło się uroczyste otwarcie Patek Philippe Museum, w którym możemy obejrzeć wyjątkowe eksponaty, poznać historię zegarmistrzostwa jak i samej marki.
Antoni, Norbert Patek był odważnym, przebojowym i niezwykle utalentowanym Polakiem, który nigdy nie zapomniał o swojej ojczyźnie i rodakach.
Dzięki ciężkiej pracy, osiągnął swój cel powołując do życia markę, która do dziś jest synonimem luksusu i obiektem westchnień wielu miłośników zegarków.
Antoni Norbert Patek swoim życiem, zaangażowaniem w sprawy ojczyzny, oraz ciężką pracą stał się dla mnie i mam nadzieję że również dla Państwa dowodem, że gdy tylko bardzo chcemy, wszystko jest możliwe.
Autor: Katarzyna Pajkowska
p.s - Choć Antoni Norbert Patek nie był zegarmistrzem, to jako bardzo zasłużony w świecie zegarmistrzostwa Polak, przedstawiany jest w ramach naszej serii: "Sylwetki wielkich zegarmistrzów"
W ramach cyklu ukazały się także publikacje:
INSTAGRAMIE
greenlogic.eu