2005 - Smocza krzywka, specjalna regulacja wychwytu

Smocza krzywka – unikatowa regulacja ustawienia wychwytu w zegarkach

Konstruując zegarek, jego projektanci wiedzą, że jedną z bardzo ważnych, ukształtowanych przez lata i stulecia ich własności jest całkowita zamienność części.

Taki wymóg w mniejszym zakresie obowiązywał już na etapie chałupniczego, zrodzonego w szwajcarskich kotlinach systemu wytwarzania części zamiennych, a później stał się podstawą rozwoju przemysłu zegarkowego.
Jedynym elementem zawsze dopasowywanym i regulowanym na etapie montażu mechanizmu jest usytuowanie palet kotwicy decydujące o poprawności działania wychwytu*.

O wprowadzeniu systemu tolerancji wymiarowej, będącego podstawą pełnej zamienności części i jego wpływie na wzrost produkcji zegarków, a co za tym idzie ich popularyzację, pisaliśmy w opracowaniu na temat historii zegarmistrzostwa w Ameryce – „Amerykański przemysł zegarkowy – trochę historii”.

Dziś wprawdzie, dla wielu wytwarzanych w pojedynczych egzemplarzach, unikatowych modeli zegarków trudno mówić o pełnej zamienności części, ale dla produkcji seryjnej, prawo to ze wskazanym wyjątkiem regulacji położenia palet kotwicy cały czas obowiązuje.

W aspekcie tych rozważań poznajemy, że to nie przypadek, iż przyglądając się dokładniej mechanizmom zegarków, nieprzypadkowo na wysokości palet kotwicy, w płytach głównych znajdujemy specjalne otwory. To właśnie dzięki nim możliwa jest wykonywana w dużym powiększeniu projekcja działania tego elementu zegarka, a co za tym idzie jego precyzyjna regulacja.

Poprawne ustawienie palet kotwicy jest warunkiem prawidłowego działania zegarka, a ze względu na charakter pracy i dokładność wykonania elementów właśnie w tym elemencie zegarka następują duże straty energii zużytej na: wyrwanie kotwicy z jej stabilnego położenia, przekazanie impulsu napędowego i zatrzymanie koła wychwytowego i całej przekładni chodu.

Rewolucyjne rozwiązanie tego elementu zegarka, tak pod względem użytych materiałów oraz technologii ich obróbki, jak i konstrukcji, co łącznie wpłynęło na sposób i precyzję regulacji, przedstawiła odrodzona w roku 2002 marka H.Moser & Cie.

Naturalnym, ale nowatorskim efektem takiego rozwiązania było wprowadzenie jako zamiennego, całego modułu obejmującego elementy wychwytu i oscylator zegarka. O szczegółach tego rozwiązania informuje odpowiedni punkt Kalendarium ewolucji mechanizmów naszego portalu – wymienny moduł wychwytu.

W rozwiązaniu firmy H.Moser&Cie koło wychwytowe oraz kotwica wykonane są ze złota. W tym przypadku samo użycie szlachetnego kruszcu nie jest czymś wyjątkowym (kotwice wykonane ze złota trafiały się w przeszłości w niektórych zegarkach – np. Glashuette). Decydującym o niezwykłych użytkowych własnościach tych elementów jest wykonanie ich w technologii LIGA, co zapewnia niezwykłą gładkość wpółpracujących powierzchni.

Właśnie dzięki temu wykonując regulację ustawienia palet kotwicy, dla poprawnego działania zegarka można założyć zdecydowanie mniejszą głębokość wychwytu. Łącznie dzięki gładkości powierzchni i ustawieniu wychwytu straty energetyczne w tym elemencie zegarka są zdecydowanie mniejsze. Dzieje się tak, gdyż mniejsza jest energia niezbędna do wyrwania kotwicy z położenia spoczynku (mniejsza jest powierzchnia przylegania i większa gładkość powierzchni), oraz strata energii spowodowania tarciem na styku zęba koła wychwytowego i palety kotwicy w trakcie przekazywania impulsu napędowego (bo lepsza jest gładkość powierzchni).

Do optymalnego ustawienia elementów wychwytu służy właśnie mogąca zmieniać swoją pozycję krzywka, która tylko ze względu na swój kształt otrzymała nazwę „smoczej”.

Jak widać na przedstawionej ilustracji, krzywka może być przemieszczana umożliwiając bardzo precyzyjne ustawienie palet kotwicy na których w trakcie spoczynku** opierają się zęby koła wychwytowego i w ten sposób wstrzymywany jest ruch przekładni chodu.

Mniejsze straty energii przy takim działaniu wychwytu, z jednej strony wpływają na zmniejszenie zapotrzebowania energetycznego urządzenia, przedłużając rezerwę chodu, a z drugiej zmniejszają wahania impulsu napędowego przekazywanego przez przekładnię chodu, co wpływa na poprawę dokładności działania zegarka.

Zgodnie z informacją przekazywaną przez producenta, wprowadzenie wymiennego modułu wychwytu z oscylatorem, było spowodowane chęcią utrzymania odpowiednio wysokiej jakości usług serwisowych dla zegarków H.Moser & Cie, nawet w przypadku wykonywania ich przez osoby nie posiadające najwyższych kwalifikacji zawodowych.

Można jednak założyć także, że wymienny moduł wychwytu z oscylatorem był wymogiem koniecznym ze względu na trudność poprawnego ustawienia głębokości wychwytu przez lokalnych serwisantów, nawet tych o dużym doświadczeniu zawodowym.

Wykonanie elementów wychwytu w technologii LIGA, oraz użycie elementu służącego do precyzyjnego ustawienie głębokości wychwytu – „smoczej krzywki” poszerza o kolejny rekord nasze portalowe Kalendarium ewolucji mechanizmów.

Poznając powyższe zależności, możemy tylko życzyć wielu osobom… posiadania zegarków firmy H.Moser & Cie.

Zgłoszenie i opracowanie: Władysław Meller

* Dopasowywane i regulowane są także przykładowo: elementy bębna napędowego (dotaczanie), dobierana jest długość sprężyny włosowej (kołkowanie), wyważane jest koło balansowe z przerzutnikiem, a czasami także z założoną sprężyną włosową.  Jednak te elementy tworzą później łącznie kolejną, znowu zamienną część zegarka.

** Jako spoczynek, określany jest czas w którym ząb koła wychwytowego opiera się na palecie kotwicy i obydwa elementy nie wykonują żadnego ruchu

Pozostałe rekordy: Kalendarium ewolucji mechanizmów