Zgodnie z sugestią z wstępnych rozważań o systematyce komplikacji zegarkowych, dla jej przeprowadzenia, musimy zdefiniować „bazowy mechanizm zegarka”, którego konstrukcja, jest zgodna, z niefrasobliwie użytym tam określeniem, o „powszechnie przyjętym schemacie blokowym”.
Uwarunkowania historyczne, a zegarek bazowy.
Jak się okazuje, dla tak postawionego, wydawałoby się bardzo prostego sformułowania, wcale nie ma zdefiniowanej, jednoznacznej i ogólnie akceptowanej odpowiedzi. Problem ten dotyczy praktycznie każdego z podzespołów mechanizmu, jak i sposobu wykonania koperty. Z drugiej strony, zegarek bazowy musi opierać się na pewnych, przyjętych jako standard rozwiązaniach, których zmiany, ulepszenia i dodatki będą wskazywane, jako te właśnie dodatkowe komplikacje konstrukcji.
Tradycyjnie, jako pierwszą komplikację, przyjmuje się przykładowo konstrukcję, pozwalającą za pomocą dodatkowych kół zębatych (poza łańcuchem kinematycznym), umiejscowić wskazówkę sekundową w centrum tarczy. Czy takie rozumowanie jest poprawne? Czy idąc takim torem myślenia, nie należałoby jako pierwszą komplikację, przyjąć pojawienie się około 1600 roku, kół przekładni wskazań i wskazówki minutowej?
Podobny problem możemy mieć z modułem naciągu zegarka. Dzięki powszechnie nam Polakom znanemu początkowi historii firmy Patek Philippe, wiemy o wynalezionym przez Adriana Philippe rozwiązania naciągu zegarka za pomocą główki naciągowej (koronki) a nie kluczyka. Czy taka konstrukcja, to już dodatkowa komplikacja, która jako taka właśnie, powinna być opisana w niniejszym opracowaniu?
Pozostając w kręgu tej najbardziej prestiżowej zegarmistrzowskiej firmy, warto zauważyć także, w jaki sposób pierwszy wspólnik Antoniego Norberta Patka – zegarmistrz warszawski Franciszek Czapek w swojej książce „Kilka słów o zegarmistrzostwie” (pisownia oryginalna), napisanej w 1850 roku, wyrażał się o niektórych nowatorskich konstrukcjach. O wynalezionym przez Abrahama Luisa Breguet’a urządzeniu wstrząsoodpornym napisał: „Tak zwany spadochron … W zegarkach tuzinkowych nie jest bynajmniej tak urządzony, by sprawiał skutek, jakiego po nazwie spodziewać by się należało, to jest unikanie uszkodzeń wynikających z upuszczenia zegarka.” (Franciszek Czapek, "Kilka słów o zegarmistrzowstwie" Lipsk 1850, Reprint Klub Miłośników Zegarów i Zegarków, Warszawa)
Czy tak skrytykowane przez Czapka, a dziś powszechnie używane urządzenie wstrząsoodporne, ma być zgodnie z naszą nomenklaturą przyjęte jako komplikacja konstrukcji mechanizmu?
By w sposób jednoznaczny wskazywać na nietypowe rozwiązania, pozwalam sobie na potrzeby niniejszego opracowania, precyzyjnie określić rozwiązanie bazowe i wskazać dla niego ogólnie znane przykłady.
Definicja
Dla jednoznacznego opisania komplikacji konstrukcji mechanizmów, obejmujących dodatkowe wskazania i nietypową konstrukcję, tak poszczególnych zespołów, jak i jego samego, jako mechanizm bazowy, przyjmuję konstrukcję, według przedstawionego powyżej (jak i w poprzednich opracowaniach) schematu blokowego z elementami charakteryzującymi się następującymi własnościami:
a) Naciąg
- manualny, realizowany poprzez koronkę naciągową.
b) Napęd
- sprężyna w bębnie, typ „S-ka”, warstwowa.
- rezerwa chodu mniejsza niż 50 godzin.
c) Przekładnia chodu
- płyta nośna z mostkami i półmostkami zabezpieczonymi powierzchniowo obróbką galwaniczną.
- koła: minutowe, pośrednie, sekundowe i wychwytowe, tworzące łańcuch kinematyczny.
- kamienie łożyskowe osadzone w gniazdach na wcisk.
- wkręty zwykłe.
d) Wychwyt
- kotwicowy szwajcarski.
e) Oscylator balansowy
- włos płaski lub bregetowski.
- koło balansu mosiężne.
- balans łożyskowany w kamieniach, z kamieniami nakrywkowymi, mocowanymi na sztywno.
- regulacja okresu drgań poprzez przesuwkę włosa, bez możliwości mikroregulacji.
f) Urządzenie wskazujące.
- analogowy układ wskazań ze wskazówkami: godzinową, minutową i sekundową.
- wskazówka sekundowa jest osadzona na kole sekundowym przekładni chodu, tworzącym łańcuch kinematyczny przekładni.
g) Moduł nastaw.
- zmiana wskazań za pomocą koronki, w jej innym położeniu w stosunku do pracy w funkcji naciągu.
Przykłady mechanizmu bazowego zegarka
Dla opisanej powyżej konstrukcji, znajdziemy wiele przykładów, choć ze względu na brak wstrząsoodporności, są nimi tylko starsze mechanizmy tak szwajcarskie, jak i radzieckie. Najlepiej znanymi u nas, są mechanizmy używane w zegarkach o nazwach handlowych Pabieda i Kirowskij. Na licencji tego ostatniego, w Błoniu wykonano liczącą 1000 sztuk, jedną serię własnych, polskich mechanizmów . W mechanizmach stosowanych w zegarku Kirowskij i pochodnych, wykonanych na bazie tej konstrukcji, mamy do czynienia z centralną wskazówką sekundową, osadzoną na kole, stanowiącym element łańcucha kinematycznego przekładni chodu.
Oczywiście, można dyskutować szczegóły dla tak przyjętego zegarka bazowego, jednak każdy znający branżę przyzna, że wybrane dla określenia podstawy systematyki rozwiązanie, jest dobrze zdefiniowane i nie ma problemu ze znalezieniem, wielu istniejących dla niego przykładów.
Dla ustalenia pochodzenia konkretnych rozwiązań, dla każdego z modułów, przyjętego dla zegarka podstawowego, można byłoby przeprowadzić oddzielny historyczny wywód. Ograniczając objętość tego opracowania i unikając szczegółów, w kolejnych publikacjach wskazywać będę tylko niektóre, znaczące, lub ciekawe fakty, decydujące o powstaniu rozwiązania, skupiając się raczej na opisie i zobrazowaniu konstrukcji, oraz sposobie działania danego modułu. Przedstawione tu rozważania nie aspirują do wykładu nauki zawodu, a jedynie przybliżają ideę konstrukcji i działania zegarków tym, którzy profesjonalnie nie zajmują się zegarmistrzostwem. Specjalistycznej, zawodowej wiedzy, należy szukać w podręcznikach, na które w niniejszych opracowaniach się powołuję.
Władysław Meller
Pojawiły się także opracowania z dziedziny teorii zegarmistrzostwa:
1. Wydłużona rezerwa chodu - jest już tutaj
2. Warto wiedzieć. Izochronizm - jest już tutaj
3. warto wiedzieć. Izochronizm. Impulsy napędowe - jest już tutaj
4. Warto wiedzieć. Izochronizm. Impulsy napędowe - uzupełnienie - jest już tutaj
INSTAGRAMIE
greenlogic.eu